Tafunast n yigujilen s ɣur Belɛid n At Ɛli
“Lemmer
d lebɣi, wi immuten ad yeglu s wayla-s!”
Wwin-t
akka d asefru asmi tɛawed zzwaǧ yiwet n tmeṭṭut deg at-ɛebbas, tekker ad terkeb
ad teddu d tislit, mmi-s di dduḥ yuɣwas! Ihi, ɛad, tameṭṭut-agi n at-ɛebbas d
zzwaǧ kan i tɛawed; anda tebɣa teddu, ad tuɣal a d-rzu ɣer mmi-s, yalukan ɣef
meyyat sna. Anda yewɛeṛ akteṛ, ihi, d asmi ara d-yeskad llufan di dduḥ di yemma-s
i wumi ara slusun lekfen, srusun-ţ di ssellum, ad tṛuḥ a ţ-awin ɣer wanda ur d-ţţuɣal.
Xas meẓẓi llufan-nni n dduḥ, xas ur ifehhem, ur iheddeṛ, ad yiɣwis, ad yeţru: ɛla-xaṭer
llan leǧruḥ n tasa yeţḥazen ula d lehwayec. Anwa ur d-nerri s lexbaṛ i yimeṭṭawen
n yikerri, ass n lɛid tameqrant, mi ara t-id-ssufɣen deg udaynin, yeskad ajenwi
deg ufus n win ara t-yezlun? Weḥḥed a win ur numin!
Yella,
di zzman n zik yiwen n wergaz, ɣur-s tameṭṭut d sin n warraw-is, aqcic d
teqcict. Ass-n, yaweḍ lajel n tmeṭṭut, twala iman-is ad temmet, tesnejmaɛ-iten-id
i tlata d tama-s, tweṣṣa-ten:
—
Kunwi, a mmi, a yelli, leḥṛam d aseṭṭaf! Xedmet lxiṛ i baba-t-wen: cfut i leɛtab
yeɛteb fell-awen!
—
Ma d kečč, ay argaz, leḥṛam d aseṭṭaf! Arraw-ik, ammar anda ten-teǧǧaǧaḍ! Ma
yella kra n wayen yelhan i yak xedmeɣ, err-asen-t i nutni: ala Ṛebbi d kečč ara
sɛun.
Ma
mmuteɣ, trefdeḍ-ten kečč, am wakken ur ggujlen. Lxerṣum, d yiwet ad iyi-tɛahdeḍ
fell-as si tura: a tafunast ur ţ-tezzenzeḍ, ur ţ-tessufɣeḍ deg wexxam, alamma d
as mi ara d-kkren warraw-iw mden, wwḍen akken ara zemren i yiman-nnsen...
Argaz,
s lɛeql-is, iɛuhd-iţ ɣef wakken i yas-teḍleb.
Yekkes-as
yak aḥebbeṛ, iṣebbr-iţ, icehhd-as... almi tessufeɣ ṛṛuḥ, tewweḍ leɛfu n Ṛebbi.
Ma
d aqcic neţţa d teqcict, ar ţrun kan, fehmen ur fhimen. Nutni, la-dɣa, meẓẓiyit:
aqcic, d amenzu, ad yili xemsa neɣ seţţ snin di lɛemṛ-is; ma d taqcict, dɣa, fell-as
ay d-rna.
Aqcic,
isem-is Sseɛdi, taqcict Faḍma.
Lameɛna,
a ya Aḥnin, a ya Krim, a Win i ten-ixelqen! Yefka-d deg-sen Sidi ur icuḥ. Xas
mačči d yemma-t-sen tin-na yemmuten, ɣur-s lḥeqq ad tweṣṣi fell-asen. Lḥaǧa
yelhan, yesfṛaḥen allen d wul, ur ilaq ara ad tenḍaɛ: ḥaca ma teɣli-d deg ufus
n weɛdaw n Ṛebbi ara yestehzin di tmeqqit n ccbaḥa-s i yaɣ-d-yeţţak.
Daɣ-neţţa,
Sseɛdi d Faḍma, ur uklalen ara ad nḍaɛen, wa la ad njaḥen: yeţţili ugujil i deg
ara yeţseḍḥi, deg wul-is, winn akken i wuɣer ara yeffulleḥ s tmara.
Yexleq
Sidi Ṛebbi Sseɛdi d Faḍma yiwet ṣṣifa-nnsen.
Tezweɣ,
temlel: idammen ɣef wedfel! Lak d tizzemreqt d ucebbub awraɣ, acebbub-nni i
wumi qqaren imdehheb. Ma d aseḍṣu... aseḍṣu n wid meẓẓiyen yak, yesɛa sserr. D
ayen i ss i, mi ara tɛerri Faḍma i tenyirt-is, yeţfeǧǧiǧ yak wexxam. D tin i
wumi qqaren tawenza n wewreɣ. Lameɛna, lḥaǧa ara yesɛu bnadem daymen, yeţţaɣ
yid-s tannumi: d ayen i ss i ur ukin ara imawlan n Faḍma s yiwet nniḍen yefka-yas-ţ
Ṛebbi seg wakken yebɣa ad as-yesmed di lekṛama-s: tullas-nniḍen, mi ara mecḍent,
tekksent-d tilkin, - ḥaca wi isellen d lmalayekkat! - Neţţat, segmi ara temceḍ,
ɣellint-d deg uqerruy-is d tijuheṛtin!
Mi
ara thuzz neɣ temceḍ tamzurt-is, a d-yacaṛ iciwi-s d tiḥebbtin n lǧuheṛ, ad
tekker a ten-tezwi, a ten-tḍeqqer, am wakken d ulac, seg wakken ur tessin d acu
yeswa ama d lǧuheṛ, ama d ddheb, ama d ayen nniḍen. Yerna, ma tuɣal ɣer tideţţ,
ɣur-s lḥeqq: neţţat s yiman-is tif tajuheṛt, tif tawizeţ: i wumi idɣaɣen?
Deg
wasmi d-kkren, la Sseɛdi la Faḍma, ṛebban-ten-id imawlan-nnsen s ccuq. Sseɛdi, dɣa,
atan iban, d neţţa ay d amenzu, yerna d aqcic: asmi ara ţṛaǧun wergaz d tmeṭṭut
tadist tamezwarut, deg wayenni kan imi d llufan-nni i “d-yellin tawwurt”, yeţţawi daymen ssuma tameqrant,
yeţţiɛziz daymen cwiṭ akteṛ n wid nniḍen ara d-yessetbeɛ, i wumi ara d-yessiwel.
La-dɣa, ma yerna yennulfa-d d ddkeṛ, d aqcic, ihi akkenni yesdukkel-itent. Win
yebɣan ad yessefṛeḥ aṭas isli d teslit asmi ara zewǧen, ad asen-yedɛu: ad ig Ṛebbi
amenzu-nnwen d aqcic! Ţţewḥid-ik, a Sidi Ṛebbi! Di lemwacel irkel, di lwaldin
irkel ara yesɛun ṭṭaqa n dderrya, yeţnulfu-yasen-d meḥsub daymen umenzu-nni, yeţnamar-iten,
yeţɛaṣi-ten, - ger cwiṭ d waṭas, - akteṛ n watmaten-is. Ahat dɣa, imi d neţţa
ay d amezwaru ɣer tmussni n leɛyub-nnsen, imi, lḥaṣun, d neţţa i ibeddun, i yeţfakkan,
d amezwaru, amur n lḥanna. Wa-lakin, yuɣ lḥal ayagi, yiwen n webrid kan i
yeţţujeṛṛeb, am lmut: yiwet n tikkelt kan i yeţţili umenzu.
Daɣ-neţţa,
baba-s d yemma-s n Sseɛdi, asmi d-ilul, ssnen-t kan ɣlay imi yess i feţţḥen.
Yerna d aseɛdi s tideţţ imi d-yessetbeɛ taqcict am Faḍma, xas llan wid a s-yeqqaren:
taqcict, ma tedder tenfeɛ, ma temmut, timeqbert tewseɛ! Meḥsub, tedder neɣ
temmet, ur d-yecliɛ ḥedd deg-s! Lameɛna, iḥun Ṛebbi, llan ula d wid yeţţaken
ssuma, iteggen ccan i lewleyya! Wissen ma d akken ixemmem, i yehdeṛ, win
yessefran awal-agi, neɣ d albeɛḍ iɛeggunen kan? Ma tedder, tenfeɛ? Ihi, dɣa, ma
tenfeɛ telha? Yerna, waqila, s tideţţ tenfeɛ, u lammer d ass-nni kan i deg i k-id-urew!
S akin, timeqbert tewseɛ? Muqel a sidi: i fell-ak kečč, ur tewsiɛ ara? Yeḍmen Ṛebbi,
a ma temmuteḍ, ula d kečč, ma tewwiḍ yid-k ddunnit! Wa-lakin, mi ara iɛiwed
bnadem tamuqilt i usefru-yagi, ṭṭaharen-d seg-s cwiṭ am yimeṭṭawen n tmeṭṭut...
Daɣ-neţţa, ma d ay yella d tilawin i t-yeţrun... ccah deg-sent! Ɛla-xaṭer, imi
d nunti i yezzeggiren ɣer lḥeqra n yiman-nnsent! Imi d nunti i yesfilliten, i
yessiṛxisen iman-nnsent.
Lḥaṣun
d Faḍma, ɣur baba-s d yemma-s, ur ṛxist ara. Deg wass mi d-rna ɣur Ɛli n At-Ḥemmu
d tmeṭṭut-is, - ad as-yeɛfu Ṛebbi! - nutni d lebda fell-asen d lfeṛḥ. Deg wasmi
tebda tessemwiwil tifettusin-is d tqejjirin-is, mi ara s-tefsi yemma-s taţţalt,
yella nutni ur ṛewwun ara deg-s tamuɣli. Ma llan lluẓen, tuki-d, kksen-ţ-id di
dduḥ, tlaɛi-ten-id s “embeb b b” neɣ “aɣ ɣ ɣ u”-nni-ines, ad ssetqenɛen, ad ṛwun.
Akka,
ɛad, ma d llufan kan menwala; wamma Faḍma, - Fafa, akken a s-qqaren, - deg weqbel
ad tissin a d nṭeq s tqemmuct-is i bdant heddṛent-d, ssefhament-d wallen-nni-ynes
tizemraqin... d tizegzawin, d tizegzawin am waman n temda i deg ara yezwir leḥcic.
Wamma tanyirt-is, tawenza-s n wewreɣ, tin-na aţţan tban, seɛɛunt-ţ, waqila, ala
lmalayekkat.
Lketṛa
n llufanat-nniḍen seɛɛun lɛadda n tismin ţţemyasamen wa deg wa la dɣa mi ara
tekkes yemma-t-sen tabbuct i yiwen tefk-iţţ i wayeḍ. Sseɛdi d Faḍma, imi yebɣa
Sidi Ṛebbi ad xalfen wiyiḍ di mkullec, nutni ţţemyemcaḥen d amyemceḥ am yemcac-nni
imecṭiṭuḥanen. Ɛni yesneɛt-asen Ṛebbi lweqt-nni n ddell d lḥewǧ i yasen-yura a
t-sɛeddin ɣer s-dat: di temẓi-nnsen tamezwarut yak i bdan ḥeffḍen ţţemḥamalen, ţţemyerfaden,
ţţemḥunnun wa ɣer wa. Yekkat s wa, ijebbeṛ s wa: di telqaqt-nni n tasa yellan
gar-asen i yasen-d-yekka ddwa i ss i ṣebren, i ss i wwin ddeṛk ass mi ten-terra
tmara ɣer tganit.
Asmi
ara yemɣuren, - ma ɣez̧z̧if lɛemṛ-nnsen, - qqimen i lehdṛa d usemmekti n wussan-nni
n temẓi-nnsen, ɣur-sen yiwet n temsalt kan ara d-mmektin teţţawi-d gar-asen
amennuɣ: d “Yemma-ɛu”! Ihi, ma d wid yeţqirin s wayen yellan yak, ar wwḍen acḥal
d abrid ɣer wemceččew ɣef Yemma-ɛu, anwa ara yezwiren ɣer-s.
Yemma-ɛu,
neţţat, d tafunast.
Dɣa,
d tafunast-nni i ff i tweṣṣa yemma-t-sen, ur asen-teţwakkes ara. La-dɣa, mi tweṣṣa
akken, teẓra acimi: ur as-qqaren Sseɛdi d Faḍma Yemma-ɛu almi ţ-ḥesben am yemma-t-sen
ti-s snat. Asmi i d-lulen, kkren-d, ufan-d Yemma-ɛu s yiman-is wi yecfan yak i
tmezwarut n ccetla-s deg wexxam-nnsen. Xas ssawḍen-ţ-id tṛuḥ meqqret cwiṭ, wa-lakin
ufan-d mazal tesseṛwuy-iten s uyefki. D ayen i ss i tabeɛ imi yessen Ɛli At-Ḥemmu
timelhiwt n ccetla-s, mi ara t-terr tmara, izellu neɣ yeznuzu kan lfeṛx-is:
neţţat, yeǧǧa-ţ, yeǧǧa-ţ alamma temmut deg wexxam, am wakken xedmen yak
imezwura n At-Ḥemmu i tmezwura n Yemma-ɛu. Tabeɛ, limmer d ara yekker a ţ-yezzenz,
tili neţţat d tin ara yhedṛen, d ṣṣwab ad as-tini: Ur ɣur-k ara lḥeqq ad iyi-tezzenzeḍ,
ad iyi-tessufɣeḍ deg wexxam! D ayen tliḍ i liɣ deg-s: belḥaṛa kan kečč
tetneṣleḍ di tɣerɣert, nekk cettleɣ-d deg udaynin!
Neţţat,
annect-ila-ţ, - Lleh ibarek! - ama di leɛli ama di tuzert. Asmi ara tili teɛmeṛ,
qrib ad tarew, s lemḥadra kan d leɛtab i ţ-ssekcamen di tewwurt ɣer udaynin. D
tamellalt, d tamellalt irkel, ḥaca snat n tdukam n ufus n tebrek i fell-as, yiwet
ɣef weɛrur, d tama n ujeḥniḍ, tayeḍ ɣef wenyir ger wacciwen. Ma d tamaẓẓagt-is...
d tin, aṭas, i ss ara yenjem bnadem a t-yaɣ s tiṭ, deg wakken hrawet, tcuff, teččuṛ,
tcellex-as iḍarren-is, tessaẓay-iţ di tikli. Ama turew, ama qrib ad tarew, ama
tessuṭuḍ, ama teqqur, neţţat tuẓẓga-s yiwet: iffan-is daymen bezgen, daymen
yewǧed deg-sen uyefki.
Lḥaṣun,
tin i ss ara ţ-iḥemmel bnadem, d lefhama tfehhem d tmussni teţţissin at-wexxam.
Mi ara ţ-ssufɣen
ɣer lexla, ama d Ɛli i ţ-yeksan, ama d tameṭṭut-is i yeglan yess ɣer tebḥirin, yili
ǧǧan-ţ kan akka weḥd-s, ad tebdu ad tesrugmut, ad asen-tessawal, am tin ara sen-yinin:
— Aql-i
dagi!... Ɣur-wat ad iyi-teǧǧem! Mi d tameddit, s akin, nehṛen-d, uɣalen-d s
axxam, d neţţat diɣen ara d-yinin di beṛṛa n wesqif: Mu u u uh! Llit-aɣ-n tawwurt:
aql-aɣ nusa-d! S akin, a ţţ-id-mmagren Sseɛdi d Faḍma: D Yemma-ɛu! Aţţa tusa-d
Yemma-ɛu! Lɛesslama a Yemma-ɛu!
S
akin ad ţegririben ger iḍarren-is; neţţat ad teţḥadar kan fell-asen: a ten-tesṭixxir
s leɛqel, s uqerruy-is, a ten-tmeččeḥ, i wakken kan ad as-anfen ad tekcem s
adaynin.
Tideţţ
i Ṛebbi! Tikwal sserfuyen-ţ, ssufuɣen-ţ di lɛeql-is, la-dɣa mi ara tili neţţat
s yiman-is tesɛa mmi-s neɣ yelli-s meẓẓiyen i la ţ-yeţṛaǧun deg wegrur.
Wa-lakin,
ur asen-teţţaṭaf ara tuḥsift. Mi tɛedda kan teswiɛt cwiṭ, ṛuḥen-d ɣer-s, sslefn-as,
ad thuzz aqerruy-is, ad tesneznez: Ahaw kan! Ṛuḥet: semmeḥɣ-awen!
Ɛla-xaṭer,
tessn-iten, tṛuḥ ula d neţţat tḥesb-iten am warraw-is. Yerna, akken yebɣu yili,
lemḥibba n Sseɛdi d Faḍma ɣer Yemma-ɛu ur teţwakkas ara, imi d-kka di tgella d
lemleḥ. Yeḍher lḥal: d ayefki-nni i yasen-d-ţţak i isebbeben lxiṛ gar-asen; d
ayefki-nni, diɣen, ay d ssebba ula n yisem i yas-gan.
Asmi
yasen-tekkes yemma-t-sen tabbuct i Sseɛdi d Faḍma, wa-lakin mazal yeţliq-asen
uyefki i temɛict, teţţak-asen win n tfunast. Mi lluẓen, mi ţrun, ad tɛeddi a ţţ-id-ẓẓeg
s-dat-sen, ad asen-tefk ayefki-nni a t-swen akken yeḥma s ikufftan-is. S akin, mi
temceḥ icenfiren-is Faffa, tin-as: Way a yemma! I yebbaḥ ɛuɛu-yadi!
D
ayen i ss i, di seg-s akin, mi bɣan cwiṭ “ɛuɛu”, tin-asen yemma-t-sen ulac, ad
as-inin: I Yemma-ɛu, yak tesɛa? Almi d asmi yecrek di lxaṭer-nnsen yisem n Yemma-ɛu
neţţa d tawant n uyefki yeḥman yeţkuffuten.
Ma
d tafunast, ula d neţţat, ɛni teţţekki di lxuluq-nni ara yernun ad fken ul-nnsen
d lḥanna-nnsen i win i wumi xedmen lxiṛ.
Daɣ-neţţa,
ass mi yewweḍ lajel n tmeṭṭut, tweṣṣa argaz-is ur a sen-itekkes ara tafunast i
warraw-is, almi yuɣ lḥal teẓra akken i ten-tenfeɛ, akken i ten-tḥemmel.
Ɛli
At-Ḥemmu, asmi yenṭel tameṭṭut-is, yuɣal-d di tmeqbert, yaf-d deg wexxam ala
arraw-is la ţrun, a la ten-tṣebbir yiwet n tmeṭṭut, d tajaṛeţţ, d-iṛuḥen ad
asen-tniwel imensi. Asmi d-yufa leḥzen-nni yak itezzin deg wexxam d xellu yexla
s tmeṭṭut-is d-yeǧǧan ala amkan-is, yeḍher lḥal d ar d-yeţxeyyeq xas ma ur ḥnint
ara tasa-s. Daɣ-neţţa, lukan d yas-yenni walbeɛḍ ass-nni: ar d ad tuɣaleḍ ad teţţuḍ;
ar ad teɛyuḍ testehzayeḍ s warraw-ik; ar d-asen-d-awiḍ d tameṭṭut-nniḍen ara sen-ixedmen
cceṛṛ, tili, ahat, a t-yeḥseb d ameslub.
Tabeɛ,
deg umezwaru n yergazen i d-yetlef Sidi Ṛebbi di lǧennet ar aneggaru deg yineggura,
ur ilaq ara wergaz ad yini i wayeḍ d iri-k! Amussnaw, d win d-yeţţelhayen d
yiman-is, d win d-yeţţarran s lexbaṛ, dɣa, i lqella n tmussni-s d wulac-nni
yeţţusemma deg wayen-nni yak ur nferru yexleq uxellaq. Ɛla-xaṭer, ma tuɣal ɣer
tuzmiwin... mkul yiwen ɣur-s lḥeqq. D acu kan, deg wayen-nni ur nesɛi leḥdad
yefka Ṛebbi i lɛibad-is, yesdukel-asen ccfawat yak d tatut. Yefka-yasen “lexwaṭer
am ubeḥri”... abeḥri, d aḍu!
Ɛli
At-Ḥemmu, asmi yufrar fell-as leḥzen, yeqqim d yiman-is, imeyyez, yehdeṛ d
yiman-is: Tura, arraw-agi-inu, tlaq-asen tmeṭṭut: meẓẓiyit bezzaf i wakken ara
yessineɣ a ten-refdeɣ a ten-serseɣ. Ad nestenfeɛ la nekk la nutni ma yessemlal-iyi-d
Ṛebbi d walbeɛḍ n tid ara ten-iḥerzen. Tiyyambabatin keṛṛunt irbiben-nnsent? Ur
ɛdilent ara yak tilawin! Yerna aql-i nekk yid-sen: ahat, s ma ad ɛemmdeɣ fell-asen!...
Ihi, ilaq-iyi ad ɛiwdeɣ zzwaǧ.
D
ṣṣwab. D leṣlaḥ i ixemmem. D lḥeqq i yenna. D ccerṭ: ula deg wul-is weḥd-s, ar
d arraw-is i wumi yewqem aɣbel. Wa-lakin, d ccerṭ diɣen, d ccerṭ annect yetbet
yiṭij d iṭij, ur yewqim aɣebl-nni i warraw-is alarmi yufrar fell-as leḥzen, alarmi
i t-yekcem wazal n yixef n tissegnit n tatut, ar almi yebda iteţţu i d-yemmekti.
Daɣ-neţţa,
ur iɛeṭṭel ara yawi-d tameṭṭut. D tameṭṭut, am tilawin-nniḍen irkel; d tameṭṭut,
lḥaṣun, ur nzad ur nenɣis ɣef yessi-s yak n yemma Ḥewwa. D isem-is kan ara d-imel
bnadem imi ara d-ţwaddar di tmacahuţ: Ɛicuca.
Amek
tga Ɛicuca? D acu ay d ṣṣifa-s? D tamsalt ur newwi ur nris. M-kullec yeţţuɣal
ar wul. D tacriḥt-nni n wul i deg tella tmeqqit-nni n ṛṛuḥ i yaɣ-icerken d Sidi
Ṛebbi. Dɣa, d ayen i ss i d tacriḥt-nni i wumi ţţaɣent awal ama d allen mi ara
ţwalint, mi ara “ţţweṣṣifent” ṣṣifa, ama d ṣṣifa-nni s yiman-is mi ara d-ssenɛet
ṣṣenf-is i wallen. Lmeɛna n wawal: yiwet s yiwet, di ddunnit s lekmal, ulac win
izeynen, icebḥen, yelhan, yesɛan ṣṣifa n lɛali, lḥaṣun, am lxelq ara tḥemmleḍ, i
deg ara tɛecqeḍ, - lameɛna, i deg ara tɛecqeḍ deg wul, - ɛla-xaṭer allen-ik ur
ţţemxallafent ara d wul-ik. Ti-s tnayen, xas telha tmeṭṭut deg wudem-is, xas tezzemreq,
teɣɣunjer, xas teţwanjaṛ d nnjeṛ deg iḍarren alamma d aqerru, ma d ay yella
tezzwer tebrek deg wul-is, ma d ay yella wul-is d aseṭṭaf s lbeɣḍ, a Ṛebbi, ma
tecba ɣer “ucebbaḍ amellal”, - xas s wudi, - lameɛna, i deg ur yelli ula d aɛeqqa
n lemleḥ: d amessas! Ɛla xateṛ nnuṛ d lḥanna d sserr yeččebbiḥen, yeţgerrizen s
tideţţ, ţţekkin di tmeqqit-nni taṛebbanit izedɣen ul. Ur ţţemxallafen yid-s.
Ɛicuca?...
D tameṭṭut am tilawin. Ma d ṣṣura-s, a ţ-nweṣṣef asmi ara nissin ul-is.
Aṭas
i yeţkellixen:
Akken
bɣun, hedṛen;
Ulac
am yemma-k n leḥqiq.
Ţţemyeţţaken
wulawen,
Ţţilin
yeḥbiben
I
d wi ara tekkseḍ lxiq...
Llan
diɣen yeɛdawen:
Ma
teţruḍ, feṛḥen:
Tiyita-nnsen
teţfelliq...
Lakin
iḥbiben regglen:
Teɣliḍ,
ur k-reffden:
D
ṣṣwab: tarewla din teţliq.
Ma
d win k-yekṛan i ihedṛen,
Ad
iniɣ, wissen?...
Ar
d-yerwel ma ul-is rqiq.
Ma
teḥḍer-d tin-na a k-yurwen,
Ṭṭfen-ţ-id
idammen:
Ar
d-teqqim: d yemma-k n wecqiq!
Di
“Tfunast n igujilen”
I
t-id-sbanen
Sseɛdi
d Faḍma s ţţeḥqiq.
Ṛuḥ
tṛuḥeḍ, zzi tezziḍ-d, azzel tuɣaleḍ-d, m-kullec leqrar-is d tideţţ. Kra n wayen
yella d tideţţ, iṣeḥḥa, yerṣa, ɛla-xaṭer ula d neţţa lɛinṣer-is di Sidi Ṛebbi.
D
ayen i ss i, waqila, kra n wawal ara d-ǧǧen imezwura ur yerṣi, ur t-mɛawden
medden di lqern ɣer wayeḍ, almi tella deg-s wa-lukan d rriḥa n tideţţ. Daɣ-neţţa,
di zik qqaren: Yambaba-k d yambaba-k: mmi-s n takna d mmi-s n takna, xas ulamma
temmut takna-nni.
Wamma
tura, win i deg qqaren: agujil ur t-ţweṣṣi ara ɣef yimeṭṭawen! Atan iban: deg
wasmi ara yeggujel d ccerṭ ar d yeţru mebla ma tweṣṣa-ṭṭ, mebla ma tenniḍ-as
ţru!
Asmi
ɛeddan wussan-nni n teslit, mkul wa yesḍehr-d ṭṭbiɛa-s n tideţţ: tebdu Ɛicuca
taɣ-d d abrid-nni teɛzem a t-teṭṭef d lebda ɣer yerbiben-is. Yeţţaɣ lḥal, yagi,
Sseɛdi d Faḍma ssasen-d yid-s imennuɣen-nni yak d-itekken di temqilellac d wesmuncef
n wid meẓẓiyen. Wa-lakin, neţţat, imi mačči d yemma-t-sen, tḥeşşb-asen, teţţarra-yasen
cwiṭ-nni d aṭas. Neţţa, d ayen isehlen am wulac i win i deg ara tezwir deg wul,
yeţɛassa di llufan ala lemḍerra-s.
Ma
d ay yella, d lemtel, teţţurar Faffa, tesseɣli tabuqalt terẓa-ţ, tekker Tɛicuct
terr-iţ ger wallen n wergaz-is d adrar:
—
D ccerṭ a Faffa ma d llufan!... Ar d yir taqcict!... Ar d-aɣ-yemneɛ Ṛebbi!...
Yagi tebda!
Wamma,
- imi ara d-nuɣal ar taqṣiṭ n tasa, - lukan d yemma-s n tɛebbuṭ akkenni, tili yas-tenna
kan:
— Terreẓ
tbuqalt! Yif-iţ Ṛebbi! A ţ-yeg Ṛebbi d asfel fell-aneɣ n ca Lleh! Argaz ad yefṛeḥ,
acemma ur yelli. Wa-lakin,... lukan...
Yegra-d
wayen ara sɛun yelha Sseɛdi d Faḍma, ama di ṭṭbiɛa, ama di lexliqa-nnsen, d
ayen, ifut: d tiṭ n lemḍerra i yellin di Ɛicuca. Yerna, xas teţwali tiṭ-is nniḍen
ayen i yasen-yefka Ṛebbi di lewqama, d tismin d lkeṛh ara yeṭṭuqqten deg wul-is,
imi teẓra, ayen tebɣu tekk-it di ddunnit d Ɛli At-Ḥemmu, ur as-d-seɛɛu dderrya
ara yessiwḍen aḍar-nnsen.
Ass
mi i ţ-yuɣ, tuɣ-it ula d neţţat: ihi, awi ufan ur ţ-yeţţif ara; awi ufan, la-dɣa
la-dɣa, ur ţ-yekkat ara s tmeṭṭut-is tamezwarut, ur ţ-yeţlaqab ara s takna-s.
Di
zzwaǧ, argaz aked tmeṭṭut d icriken: ma igerrez fell-asen i sin, a leṣlaḥ; neɣ,
ma ulac, wa ad yeqqar i wa:
— Ṛas-lmal-iw
yelha, yekmel: d winn-ik i yexuṣṣen! Ma yehwa-yak, a bnadem, ihi, yeţţili wanda
ara uɣalen ad ţţemɛassan, ad ţţemnaḍaren i sin: ad ceffun i leɛyub neɣ d ṭṭbayeɛ
n wa ɣer wa, i wakken ad ţţemyekkaten yis-sen asmi ara d-msegrin di teɛdawt...
Taɛdawt? - Anɛam!
Taɛdawt,
yerna i deg ur d-cebbunt teɛdawin! Imi dɣa argaz d tmeṭṭut ţţemyekcamen lbaḍna!
Ma
ulac uɣilif, - imi, tamezwarut, win i la d-yeţţawin tamacahuţ-agi ur yessin ara
a ţ-“yeḍbeɛ am usaru”, yerna, waqila, am wakken cwiṭ lɛeql-is... yexṛeb, yesxerwiḍ
kan di lheddṛa; ti-s snat, imi, tabeɛ, iḍ ɣez̧z̧if, - ma ulac uɣilif ihi, a d-yesseɣli
dagi awal ɣef wayeḍ.
Di
tmurt-agi n Igawawen, yella yiwen qqaren-as... Winnat, imi ur necfi ara ɣef yisem-is.
Winnat-agi, asmi yekker, sseɣren-t cwiṭ imawlan-is di tṛumit. Iǧeɛɛel Sidi Ṛebbi,
asmi yufeg s wafriwen-is, yeffeɣ ɣer yinig, yekcem tamurt n Fṛansa. Dinna, s
akin, - imi dɣa d tin-na ay d tamurt n tefṛansist-nni yeɣra cwiṭ, - s lemxalḍa
yeţxalaḍ Ifṛansisen d leqraya n tektabin-nnsen, yaweḍ ɣer wakken i yas-yekkes Ṛebbi
lḥijab ɣef yiwet n temsalt sɛan-ţ d Ifṛansisn-nni dɣa di ddunnit-nnsen: lemḥibba
di zzwaǧ; lemḥibba ger wergaz neţţa d tmeṭṭut-is. Wa-lakin, mačči lemḥibba kan
i ilaq ad isemmi bnadem i wayen-nni; ɛla-xaṭer mačči d yiwet ay deg-s.
Deg-s,
s tideţţ, lemḥibba n weḥbib ɣer weḥbib; wa-lakin, - ay txelqeḍ ziɣ a Sidi Ṛebbi!-
wa-lakin deg-s, diɣen ula d tasa: tasa-nni i yas-neqqar teţţili kan ɣer win n tɛebbuṭ,
tasa-nni, lḥaṣun, yesruyen idammen i yemma-s mi ara yejreḥ mmi-s; tasa-nni ara
k-yesrun, a bnadem, neɣ ara k-yesfeṛḥen mi ara yili winna i d-wi-k-tecrek yebɛed,
tesfuḥ-it yenneɣben neɣ yecṛeh.
Deg-s,
diɣen, temsalt-agi yellan di ṭṭbiɛa n yefṛansisen, deg-s almi ula d leqder;
leqder n bnadem ɣer wayeḍ, ama n wergaz ɣer tmeṭṭut, ama n tmeṭṭut ɣer wergaz;
leqder i ss ara s-yeqqar wergaz: d ayen swiɣ i teswa tmeṭṭut-iw ɣur Ṛebbi: d
ayen i yi-fka i yas-yefka, ama di lefhama, ama di tmussni, ama di leɛqel.
Daɣ-neţţa,
imi ara cerkeɣ yid-s ddunnit-iw s lekmal, imi ara nemyekcam lbaḍna, - yerna lbaḍna
n yiḍ am tin n wass, - ihi, ilaq-iyi a ţţ-issineɣ, ilaq ad iyi-tissin; ilaq a ţ-jeṛṛbeɣ,
ad iyi-tjeṛṛeb, ad as-hedṛeɣ, ad iyi-tehdeṛ... alamma neḍḥa-d nmesɛadal, nemḥabab.
Ih!
Alamma nuɣal d iḥbiben! Di ssyen, s akin, idammen-nni ara nemyefk wa i wa, deg-sen
ara tezreɛ tasa, ama gar-aneɣ nekk id-s, ama ɣer lɛebd ara xelqen dɣa d nutni.
Lḥaṣun,
Winnat-agi, - am wakken dɣa ara yekkes asebberber i tislit, - yaf, a ziɣ-nni, ar
ţţilin di ddunnit n wergaz d tmeṭṭut yeţţemyussanen, yeţţemḥamalen, yeţţemyuṭṭafen,
yeţţemyelsaqen, s kra n wayen yellan yelha di “tmeqqit-nni n ṛṛuḥ” i d-yekkan s ɣur
Sidi Ṛebbi!
Yiwen
n wass deg wussan n Sidi Ṛebbi, yessiwxel-as weɣrum i Winnat: yas-d, yuɣal-d ɣer
tmurt. Yekker yezweǧ. Yawi-d tameṭṭut dɣa n taddart-is. Wa-lakin, xas yuɣ-it lḥal
yeţţemlil-iţ, yeţwali-ţ, leɛmeṛ myehdaṛen i mi, yak, nnif yeţţagi ad ixaleḍ
wergaz tameṭṭut alamma yuɣ-iţ.
Lameɛna,
ula d akken, ulac uɣilif. Ass mi ara d-kcem axxam-is, tewweḍ ger ifassen-is, a
ţ-yessefhem, ad as-yehdeṛ... Lḥaṣun, a ţ-yessɣer alamma yessawḍ-as ɣer wul tin
akken i ss i d-yeččuṛ wul-is neţţa di Fṛansa:
lemḥibba
n ṛṛuḥ.
Yeṭṭef
yexdem akken. Walakin, “yexdem akken”, mačči yewweḍ ɣer wakken yessarem. Yexdem
lmeǧhud-is... almi, - d ass aneggaru, - yeḍḥa-d yeţwet, yeţţulaqeb: yennejreḥ
deg wul almi yeţru idammen, dɣa s lemḥibba n ṛṛuḥ-nni yeɛzem akken a ţ-yesseḥfeḍ
i tmeṭṭut-is. Ajenwi i t-yewten, yessazlen idammen n wul-is, d ayen akken i
wumi yeqqar lemḥibba; ma d afus yewten, n tinn akken i wumi i ţ-yefka, umehbul!
Neţţat,
isem-is... Tinnat; ad tili di lɛemṛ-is ɛecrin ar tnayen uɛecrin sna: d tilemẓit
leɛmeṛ nessin argaz.
Yebdu
dɣa di ṭṭbiɛa-s iḍ-nni amezwaru i ff i yekcem fell-as d isli.
Akken
d imi yekcem s axxam, tqabl-it-id tṣedder di tesga, asebberber mazal-it ɣef
wudem-is. Yaweḍ ɣer-s, yefsi-yas akerzi d umendil-nni ɣef wudem-is: yaf-iţ allen-is
ẓẓant di lqaɛa, aqadum-is d awraɣ am win n lmeyyet, ifassen-is d leɛḍam-is yak
la ţţergigin am tin tuɣ tawwla. Yuɣ lḥal yeẓra: ayenni yak si lxuf: tugad:
tugad... am tejḥiḥt-nni tameẓyant ara yesskaden deg uɛudiw mi ara d-iteddu ɣer-s
ad ineggez fell-as a ff isebbeb. Yeẓra. Wa-lakin, neţţa yesdehc-iţ: di lɛuḍ i deg
ara yessexsi tafat i wakken a ţ-yeɛnu, irefd-d lmeṣbaḥ, iwenneɛ-as-taftilt, isers-it
akken ara mwalin.
Yawi-d
lkursi, yeqqim iqubl-iţ. Yecmumeḥ cwiṭ s teḍṣa, ihedṛ-as:
—
D wagi i d lfeṛḥ tfeṛḥeḍ s zzwaǧ-nneɣ? Aql-a-kem d tawraɣt am tin yemmuten!
Refd-d allen-im, ssekd-iyi-d. Yak, tura ur tesɛiḍ ara tseḍḥiḍ neɣ ara tagadeḍ deg-i!
D argaz-im. Tugadeḍ-iyi, ẓriɣ, wa-lakin nekk mačči am wiyiḍnin... A kem... jerḥeɣ?
A kem-sruɣ am wakken tugadeḍ? Acimi? Ɛni yella win i yaɣ-iḥerṣen, yeggullen deg-neɣ
an nexdem ayen ur aɣ-nehwi? Ɛni d lweḥc ay lliɣ? Yak, d lɛebd am nekk am kemm.
Kemm d tameṭṭut, nekk d argaz. Yekteb Sidi Ṛebbi an nemlil s zzwaǧ yellan d
amezwaru di lfuruḍ-is. Ihi, ilaq, ass n wass-a, ad tfeṛḥeḍ yiss-i, ad feṛḥeɣ
yiss-m. Ilaq an nemyussan, an nemyehdaṛ, imi, acḥal n lesnin ayagi deg yiwet n
taddart, neţţemlili deg uzniq, neţţemyeskad kan s wallen, leɛmeṛ yenṭiq yiwen ɣer
wayeḍ! Ilaq, ma yehwa-yam, ass-agi, an nemsalam, ɛla-xaṭer ass-agi kan ay
nemlal s tideţţ. Ma... d ayen-nniḍen, ẓriɣ, ilezm-iyi ass-agi, tura kan, ma d
lebɣi n leɛwayed-nneɣ, a kem-sɛuɣ d tameṭṭut-iw, ara kem-“cebbḥeɣ", akken
qqaren; wa-lakin, nniɣ-am, nekk bɣiɣ ad xalfeɣ leɛwayed deg wayen sɛan n d ir.
Nekk bɣiɣ, ɛezmeɣ ad aɣeɣ kan awal n wul-iw. Daɣ-neţţa, tamezwarut i ff i ţnadiɣ,
d ul-im kemm, d tamussni-m, d lemḥibba-m...
Yesḍul
akken di lheddṛa... almi... ṛuḥ tṛuḥeḍ. Taggara-ya, yerna yesdehc-iţ diɣen s leɛqel
i ss i yuẓa ɣer-s. Ula d akken,... mazal. Mazal, yebda kan la s-yesslufuy, la s-itekkes
imezran ɣef wallen; la iteẓẓu allen-is neţţa di tidak-is, la s-iheddeṛ s akin...
wer-ɛad... La ţ-yessudun kan... la ţ-yessudun, - d acu-t usuden-nni?... Ziɣ, ula
d asuden yemxallaf!
Yezzi-d
useggas, sɛun-d aqcic. Wa-lakin, xemseṭṭac n wussan kan i deg i d-yerna weqcic,
twureb. Deg wass-nni, ur iɛeṭṭel ara Winnat yebra-yas.
Yeţţaɣ
lḥal, deg wussan-nni i tekka d tamnafeqt, Tinnat ar tehdeṛ i teḥbibin-is d
tilawin yak i d wi i teţɣimi, ar asent-teḥka kra n wayen akkenni yak i ss i ţ-yessedhec
Winnat seg yiḍ-nni amezwaru i ff i yekcem fell-as d isli; ar asent-tesseṛwa taḍṣa...
Ziɣ-nni, ar asent-tenna yak ayen yellan, almi...
Almi,
yiwen n wass, i leḥḥu Winnat deg uzniq n taddart, iwali kra n tilawin la
ţţemyenbacent fell-as: la sbecbucent, ččmumuḥent d taḍṣa, la t-ţţemyesenɛatent
s uḍad.
Yewhem:
lefhama ur yefhim ara. Akkenni, almi d asmi i d-yewwi s lexbaṛ... Yawi-d s
lexbaṛ? S wu ɣur?
Yawi-d
s lexbaṛ, - yella way deg ara yeḍṣ, neɣ ara yeţru bnadem! - yawi-d s lexbaṛ n
teḍṣa ţţaḍṣant fell-as-tilawin s ɣur yiwet n tmeṭṭut... D tinna i yas-yennan:
— Ha!
ha! ha!... Teḥka-yaɣ yak Tinnat akken i yas-txedmeḍ!
— Ha
a a! Ɛni, a mmi, tselbeḍ? Teḥka-yaɣ ɣef wass n leflani,... tenna-yaɣ ɣef tihin,...
ɣef tagi... Lameɛna, ɛni teskaddeb? Atan... ziɣ... mačči d akken i yaɣ-k-temla...
Deg
wass-n, Winnat, mi iɛedda ger tilawin, ad yerr aqelmun ɣef wallen, wissen ma seg
wudem-is yeţţizwiɣen, di lḥecma, neɣ... d imeṭṭawen yeţru; ɛla-xaṭer, ziɣ-nni, a
“lemḥibba-nni", ar t-teṭṭef neţţa, ar as-tekcem ɣer wul almi d ulamek,... ɣef
tinna dɣa i yas-yesrun idammen!
Wa-lakin,
ula d akken, Winnat-agi yetḥemmid. Ɛni yesleb s tideţţ neɣ amek? - Kra n
tikkelt i ff ara yeḥku taqṣiṭ-is, a d-yessegri: Ḥemdeɣ-k, cekkṛeɣ-k, a Sidi Ṛebbi!
Cekkṛeɣ-k, ɛzizeɣ ɣur-k, imi ɛerḍeɣ cwiṭ di tin akken ur teţţakeḍ ala i win tḥemmleḍ!...
Tura,
imi neggar iman-nneɣ ɣer tmucuha ur asent-nezmir, imi nesṭuqqut awal mebla lmeɛna,
- tamezwarut, a wi-ẓran d acu n ssebba i ss i d-nejbed taqṣiṭ-agi? Ti-s snat, a
wi-cfan anda neǧǧa Sseɛdi d Faḍma? Ɛla-xaṭer, di ssya d asawen ara ɣiḍen
bnadem: si tura ara tebdu fell-asen s tideţţ tganit n yambaba-t-sen.
Tebdu
s akin Ɛicuca “lheddṛa n tsummta” i wergaz-is. Tebdu la t-tneddeṛ:
—
S ma ad iyi-tcukkeḍ ad kṛuɣ arraw-ik? Lameɛna, ay argaz, d nnefɛ-ik d nnefɛ-nnsen
ma ţţuṛebban akken ilaq. Bezzaf n leɛyub ay sɛan. D ayen tetwaliḍ.
Daɣ
neţţa, anef-iyi ad llhiɣ yid-sen. Tamezwarut, tura meqqrit, Lleh ibarek! Ilaq-asen
ad bdun ad aɣen tannumi d leɛtab. Tella tfunast: acimi ur ţ-kessen ara?
D
lḥeqq. D tideţţ: ulac am tmeṭṭut i ţţṛebga n wid meẓẓiyen. Ala tilawin i iɛelmen
s wayen sen-yeţlaqen.
Daɣ-neţţa,
ula d Ɛli At-Ḥemmu d lfahem: yenna-yas:
—
Ḍebbr aqerruy-im!
Deg
uzekka-nni dɣa, aɛellem n lefjer, tekker Ɛicuca tessaki-ten: tefka-yasen tiḥdert
tiḥdert n tsigert n weɣrum; tɛellem-asen d ayen i d lqut i uqeggel-nnsen n wass
kamel di lexla. Nutni, la seffḍen allen-nnsen, neţţat tebra-d i Yemma-ɛu:
tezzewr-asen-ţ s-dat-sen, nehṛen-ţ, ṛuḥen.
Ass-nni
amezwaru, win ara imeyyzen, akken d imi ara ifut ukin-d, ad asen-t-icebbi Ṛebbi
am turart.
Yuɣ
lḥal, la-dɣa, Yemma-ɛu, d tin kan i d wi uɣalen tekksen lxiq deg wass mi i
temmut yemma-t-sen. Imi rnan ufan-ţ i yiman-nnsen weḥḥed-sen ass kamel, - yerna
di lexla, - wi ten-yifen? Daɣ-neţţa, deg wakken mecɣulit aṭas, caxen s tfunast
yasen-yeţţunefken ɣer tyessawt, i nutni weḥḥed-sen! Llhan-d kan d win ara yifen
wayeḍ: la ţţemyezwiriyen kan anwa ara ţţ-inehṛen, anwa ara s-yinin: Uh! A rrbeḥ!
Uh! a yelli!
Tikwal,
ad as-d-tekk Faffa si s-dat, tikwal a d-uɣal ɣer deffir, ad tessami Sseɛdi wu ɣer
yella uɛekkaz, am wergaz. Wa-lakin, - ɛni ula d lmal iteţţu iḥbiben? -acḥal d
abrid i ten-teḥqer Yemma-ɛu! Mi ara taf d webrid cwiṭ n leḥcic, ad teḥbes, ad teknu
ɣer-s aqerruy-is, s akin ad asen-teẓẓu dinna alamma tmecḥ-it. Nutni, ad ɛyun
tezzin-as di sin; ad ɛyun ţɛeggiḍen, ad ɛyun ţdeggiren deg-s s ifassen, s tuyat-nnsen,
s weɛrur:
Yemma-ɛu,
ad teţhuzzu kan aqerruy-is, iteffeẓ, am tin ara sen-d-yinin: Deggret neɣ
qqimet! Teḥṛem fell-i ma mwawleɣ ssyagi a wer d-ţţawin sebɛa usebɛin am kunwi!
Alamma fukkeɣ-t!
Akken
yebɣu yili, leɛtab-nnsen yeffeɣ ɣer tafat:
Ssawḍen-ţ
ɣer tferka-nnsen, neɣ, a Ṛebbi, ma mačči d neţţat i yasen-yemlan abrid!
Akken
d imi wwḍen ɣer yeɣẓer, afen... Afen... ayen ur yufi ula d yiwen deg ibeḥriyen-nni
n at zik yeţṛuḥun di ssfayen, ţnadin lebḥuṛ di lqern n ddunnit ɣer wayeḍ anda
ara sen-d banen idurar n ddheb d lfeṭṭa! Afen Sseɛdi d Faḍma akteṛ-nnsen. Ziɣ-nni,
ar llan deg yiɣẓer meyya leṣnaf n yefṛax, yeţɣennin irkel ɣef tikkelt, yerna
yeţɣennin mkul yiwen s ṣṣut-is, mkul yiwen s taɣect d-yeţţawi, yerna icennun
yak akken ma llan i yiṭij mi ara d-yecreq! Ad ternuḍ, lemmer ala ifṛax kan! I-tjeǧǧigin!
D tijeǧǧigin i izaden!
—
Annaɣ a Ṛeppi ɛzizen! Annaɣ a dadda, yya ad twaliḍ! D tizezzawin! D tiwaɣin! D
tisebḥanin! I-tadi! I-tadi! Ur d-t-ssineɣ ara! Annaɣ a Ṛeppi!...
Wa-lakin,
Sseɛdi, neţţa, ur d-yellhi ara d turart n llufanat. Neţţa d argaz! Yettekka kan
ɣer tɛekkazt-is, yebded ɣer uqerru n Yemma-ɛu. Ma d tideţţ, ihi, iṛuḥ am wakken
yerfa cwiṭ:
—
Ṛuḥ ad tḥewwṣeḍ f yiman-im! A d tadi i d tayessawt nkess-d tifunasin!! Mmer a d-iṛuḥ
wussen ad yeţţ Yemma-ɛu?... W aa ţţ-ifaten?... Lleh Lleh! Iḥun Ṛebbi, yez̧z̧a-d
Ṛebbi irdazen!...
Lḥaṣun,...
lḥaṣun, akken d imi qrib ad yeɣli yiṭij, afen-d iman-nnsen Sseɛdi d Faḍma wten-ţ
d iḍes seg uzal n ṣṣbeḥ almi d imir-n! Wa-lakin, ur yelli fell-asen lxuf: s
nnig iqerra-nnsen, d tekka teţnudum ula d neţţaṭ, tɛuss-iten-id... Yemma-ɛu!
A
lɛebd, wiyya-k wer ţţayes:
Ɣer
lmektub kyes:
Tiẓeṭ
d yelli-s ilili.
Win
yemmuten atan yeṭṭes,
Ur
yeţru ur idess:
Yak,
waqila yeţɣiḍi?
Wamma
kečč d-yekkan s ɣur-s,
Ihelk-ik:
fareṣ!
Annaɣ,
kul-ci d lfani:
Leḥyat
ẓid xas d lqareṣ:
Neţţa
d amwanes:
Beṛka-k
a lxelq, amen-iyi!
Sɛeddin
akken Sseɛdi d Faḍma lmudda n sebɛ snin.
Ass-nni
amezwaru i deg ksan akken Yemma-ɛu, ssiwḍen di liḥala-nnsen almi t-id-ţmektayen
wussan-nni n zik yelhan. Ɛla-xaṭer uɣalen almi sḥessen i yisennanen di ḥafi, i
laẓ di lḥewǧ, i usemmiḍ di leɛra. Ur ɛeṭṭlen ara ţţun ifṛax d ijeǧǧigen-nni yak
i ten-yessekṛen asmi akken ten-ẓran tikkelt tamezwarut.
Ţţimɣuren,
ţţakin-d ɣer ddunnit, ţţafen-ţţ-id mačči d akken teţţunefk i tezzyiwin-nnsen. Ţţimɣuren,
yeţnernay fell-asen lhemm, ama n tiggujelt n yemma-t-sen yasen-yemmuten, ama
ula d tiggujelt n baba-t-sen ara yeḥseb bnadem am wakken yemmut imi ur ten-yessin
ara. Ţţimɣuren, yeţnernay fell-asen lhemm n tganit n yambabat-sen i deg simmal
irennu lkeṛḥ.
Ɛicuca,
akken tebɣu tjerḥ-iten, ama deg wulawen-nnsen, ama s wedbaɣ ten-tdebbeɣ d
tismin kan i yeţţimɣuren deg-s mi ara ten-teţwali, teggumma ad asen-teţwikkes ṣṣifa-nni
tameɛzuzt i yasen-yefka Ṛebbi. Lehlak d lbeɣḍ rennun deg wul-is mi ara teţwali
Faḍma mazal-iţ kan s twenza-nni-ynes n wewreɣ, yerna tmeččeḍ tijuḥeṛtin.
Ma
d Sseɛdi, yeţţemcabi kan d wletma-s akken ţţemcabin wakniwen...
La-dɣa,
tin yenɣan aṭas Ɛicuca d yiwet n temsalt teggumma ad tefhem: lemmer d wiyiḍnin i
yeqqimn i laẓ annect teǧǧa Sseɛdi d Faḍma, tili aṭas i deg ara ten-yeţţaɣ lḥal
mmuten. Wamma irbiben-is, xas teţţanf-asen, lketṛa, mebla talqimt deg yiḍ deg
wass; xas tḥessb-asen ṛebɛa d xemsa n wussan ur ɛerreḍen ara taḥeṛṛit n wexxam,
mkul tameddit i ff ara d-zzewren s-dat-sen Yemma-ɛu, a ten-id-efk tewwurt ɣer
wexxam, ad as-ḍehren iqudam-nnsen d lebda ḥlan, d lebda ččuṛen d idammen, d lebda
ţfeǧǧiǧen, ţţacaṛen axxam d tafat segmi ara t-id-kecmen. Di lɛuḍ i deg ara neɣsen,
- ul-is ireqq, yeţţawel, yeţţacaṛ d lbaṛud, mi ara ten-teţwali simmal rennun d
timerna, ama di ṣṣeḥḥa, ama di lekmala, ama di sserr, ama di ccbaḥa, - xas iṭij-nni
i d wi uɣalen uɣen tannumi, d tezweɣ kan i yasen-irennu.
Yeţţaɣ
lḥal, tesɛa-d ula d neţţat snat n tullas i d-yemsetbaɛen ɣef useggas d ɛamayen-nni
imezwura i ff i ţ-yuɣ Ɛli At-Ḥemmu.
S
akin, d amettel teţmettil yessi-s ɣer yerbiben-is, aked tifin teţwali daymen
ifen-tent igujilen, - ya lukan, ula di ṣṣeḥḥa d ḥellu, - i ss i ţ-tewwi lwehma mi
ara teẓr iman-is lemxalfa-nni ttegg gar-asen di temɛict.
D
ayen ur yenjim ḥedd ad yefhem! D ayeni ss i taweḍ ɣer wakken tefra d yiman-is:
imi d ussan-nnsen s lekmal tekken-ten di lexla nutni d Yemma-ɛu, ar tella di
lexla-nni walbeɛḍ n temsal i ss i reffden iman-nnsen.
Ass-n
deg wussan, teṭṭef yelli-s tameqrant deg uzal weḥḥed-sent deg wexxam, tweṣṣa-ţ:
Azekka
ṣṣbeḥ, ad tedduḍ yid-sen ɣer tyessawt: seg mi ara teffɣem ssyagi, a mmer anda d-tekkseḍ
allen-im fell-asen! Akken ten-twalaḍ xedmen xdem, ayen i deg ččan ečč, ayen
swan sew-it!
Neţţa,
lukan d i telli Tɛicuct d tin i wumi ara tehdeṛ Yemma-ɛu, tili tfunast d tin
ara ikecfen lbaḍna n widak-nni tessen taggara-ya am warraw-is, tili ulac wi ara
ţ-yesfehmen ɣef temsalt timcewwelt am neţţat.
Ɛla-xaṭer,
yeţţaɣ lḥal, a “tamsalt”... ar d Yemma-ɛu-nni dɣa s yiman-is! Wa-lakin, lxuf
n lekcufegga ur d-itekk seg-s, xas tessaweḍ Yemma-ɛu ɣer temɣer, xas tewweḍ d
tamɣart, yebda ineqqes deg-s leɛqel, mazal yella di lxaṭr-is wayen i ss ara
teţmenyif ad temmet neţţat wa-la ad tesneɣni igujilen-nni i ţţ-iteṭṭḍen. D tuṭṭḍa
n uyefki n yemma-ɛu i ss i, ziɣ, ddren Sseɛdi d Faḍma almi d ass i wu ɣer d-newweḍ.
Ihi,
taṣebḥit-nni, dduklen di tlata, Sseɛdi d Faḍma, d yelli-s n Ɛicuca.
Isem
n yelli-s-agi n Tɛicuct, - lḥaṣun d isem i ss ara s ssawalen deg wass-n dɣa d asawen,
-...iǧeɛɛel Ṛebbi di tyessawt-nni-ines tamezwarut ar as-d-yennulfu... s lefɛayel
n Yemma-ɛu!
Awḍen.
Ksan. Akken d imi d-yewweḍ lweqt i ff i d-suɣ tɛebbuṭ-nnsen, ɛeddan qqimen, mkul
yiwen yekks-d d aɛwin d-yewwi. Tečč Tɛicuct tamecṭuḥt lerbaḥ-nni yak i yas-d-fka
yemma-s. Ma d Sseɛdi d Faḍma, akken ţ-walan terra tasigert ɣer yiciw, - ɣeẓẓan
weqbel tiḥdert n weɣrum d-wwin, am wedɣaɣ, - s akin kkren, ɛeddan ɣer ger iḍarren
n Yemma-ɛu am yigendyaz, sneṭṭḍen imawen-nnsen ɣer yiffan-is, wa ssya wa ssya. La
teṭṭḍen.
Tazzel-d
temcumt-nniḍen, tenna-yasen:
—
Ula d nekk ad ṭṭḍeɣ!...
Tɛedda
ad tegr aqerruy-is, wa-lakin... nenna-d yagi, Yemma-ɛu am wakken cwiṭ... d tamɣart,
tebda txessṛ-as ṭṭbiɛa... Yerna, ur tḥemmel ara ad txaleḍ menwala. Lḥaṣun, wissen
ma d... izi i ţ-yeqqsen neɣ d acu, wissen ma s lemɛammda i ţ-texdem, neɣ d
“laksida” kan, yiwet n teswiɛt kan akka, almi tebded ɣef yiḍarren imezwura, tewt-d
ɣer deffir s ineggura, yawi-d Ṛebbi tiyita di ṣṣwab ɣer tiṭ tayeffust n Ḥefṭellis,
(ɛla-xaṭer dɣa di ssyen akin i uɣalen d tsemmin-as akka).
Tawi-d
Ḥefṭellis tiṭ-is deg ufus-is, tteddu-d teţmeǧǧit-d ɣer yemma-s, Deg waggaḍ-is dɣa
di teswiɛt-nni s axxam, ay yellan wid yeqqaren: akken d imi ţ-twala wletma-s
tamecṭuḥt s yiwet n tiṭ, tekkr ad as-tini i-yemma-s:
—
Way a yemma! Nanna yewt-iţ bu-tellis!
Yeffɣ-iţ
leɛqel, tɛeggeḍ:
—
Way a yemma! Nanna Ḥefṭellis!
Tabeɛ,
d ayen ur newwi ur nris.
A
d-yeḥku bnadem taqriḥt n Ɛicuca mi yas-tuɣal yelli-s... d Ḥefṭellis, ulamek. Di
ssyen, ad terr urfan-is ɣef Sseɛdi d weltma-s mi d-usan tameddit; ger cwiṭ d waṭas,
baba-t-sen iwala mačči d nutni i ţţ-ixedmen.
Daɣ-neţţa,
grant-d yak ɣef Yemma-ɛu.
Ur as-tḥawel ara lheddṛa i wergaz-is:
—
A ţ-tezluḍ, neɣ a ţ-tezzenzeḍ, neɣ ad ṛuḥeɣ nekk!
Xtiṛ!
Yextaṛ.
Ass n ssuq, yewwi-ţ, yesbedd-iţţ i lbiɛ.
Sseɛdi
d Faḍma, ass mi yefra baba-t-sen ad yezzenz Yemma-ɛu... ay fran ula d nutni a
ma tenza, ar d lmut-nnsen. Wa-lakin, ar d-xedmen d ayen zemren i wakken ad asen-teqqim...
Kkren,
ass-nni i deg ara ţ-yawi ɣer lbiɛ, zwaren baba-t-sen ɣer ssuq. Ulin ɣef yiwet n
ssejṛa di ṛṛeḥba-nni i deg ẓran a ţ-yeqqen i lbiɛ. Uṛǧan dinna, ɣummen yak iman-nnsen
s tṣeḍwa. Almi yeɛmeṛ ssuq, yawḍ-d, Yemma-ɛu s-dat-s, yesbedd-iţ.
Bdun
la ţ-ttsawamen. Wa-lakin, akken kan yebda yiwen la yeţţemsewwaq yid-s, slen yak
wid yellan din, - s acu d bnadem, neɣ wissen, i – la sen-d yeqqaren, gar igenni
d tmurt, ur yefhim ḥedd ansi, - i la-sen-d yeţɣennin d leɣna:
D
tafunast n igujile e en!
Tafunast
n igujile e en
Ur
teţnuzu, ur tṛehhe e en!
D
tafunast n igujile e en,
Ur
teţnuzu, ur tṛehhe e en!...
S
akin, kra n win ara yebɣun ad yaɣ Yemma-ɛu, mi yesla kan i yigenni la s-ţ-id-yeţḥeṛṛim,
ad yeṭṭef abrid-is, ad yerwel.
Yeɛreḍ
Ɛli At-Ḥemmu akken ara yekkes lxuf i yemsewwqen; yeɛreḍ diɣen, yerfed aqerruy-is,
yessakd akka n wakka akken ara iwali ansi i d-kka taɣect tamcumt, ulac. Simmal,
iṛuḥ yiwen, yas-d wayeḍ i wumi tehwa Yemma-ɛu, ad yefk ssuma, ar d isel:
Tafunast
igujile e en,
Ur
teţnuzu, ur tṛehhe e en!...
Ad
as-yini- i Ɛli At-Ḥemmu:
—
Ad iyi-mneɛ Ṛebbi di tfunast-ik! Ad yeṭṭef iberdan-is.
Almi
d tameddit. Yuɣal-d Ɛli, yerr-d tafunast. Yeḥka-yas i Ɛicuca:
—
Ur ẓriɣ d lmelk, ur ẓriɣ d acu n wehdum-nni iyi-sserwalen imsewwqen!...
Sseɛdi
d Faḍma, yuɣ lḥal, gezmen-d abrid i babat-sen, zwaren-t-id s axxam.
Qqimen
di tekwaţ, ţţergigin, ţṛaǧun amek ara tefru.
Ḥefṭellis
d weltma-s llhatt-d dɣa d Yemma-ɛu deg udaynin, a la ţdebbɣent, a la ţţarrant
deg-s ţţaṛ. Yemma-ɛu, neţţat, imi dɣa yedbeɣ weglim-is, tessɛuẓẓeg i tyitwin d
nnbuc, tellha kan d yelli-s tamecṭuḥt, - melmi kan dɣa i ţţ-id-sɛa, - i la ţţ-iteṭṭḍen.
Ma
d tteryel n Ɛicuca, tenna-yas i wergaz-is:
—
Lmelk?! D lmelk i k-yeṭṭfen f lbiɛ d tin ara yeččen aqerruy-is? Ad teẓreḍ ma
yeţţili lmelk di leswaq!
Ass
n leflani, rnu awi-ţ.
Ass
n leflani-nni n ssuq, diɣen, yawi Ɛli Yemma-ɛu d yelli-s.
Sseɛdi
d Faḍma heggan iman-nnsen ɣef ṭṭejṛa am tikkelt tamezwarut. Wa-lakin, deg yiwet
n ṭṭejṛa-nniḍen d tama-t-sen, tamcumt n Ɛicuca teffer iman-is ula d neţţat. Yeḍḥu-d
s akin, nutni ur ţ-ţwalin, teɛdawt n Ṛebbi, ur ten-id-wala.
Akken
d imi bdan la d-ţḥezziben i yemsewqen: Tafunast n igujilen... Ur teţnuzu ur tṛehhen!
tinna si lǧiha-s, teɛreḍ ad twali neɣ ad tefhem d acu d-iheddṛen: teggumma, tuɣal,
ula d neţţat a la d-ţɣenni:
Aɣ!
Ad trebḥeḍ!!!
S
akin, d akken ay ţţuɛewwqen akteṛ yemdanen. Si lǧiha d aḥezzeb: D tafunast n igujilen!...
si lǧiḥa-nniḍen:
Aɣ,
ad trebḥeḍ! Ihi, tifrat-is yak a bnadem, d tarewla.
Timlilit-nnsen
yak s axxam tameddit, wa yez̧z̧eggir-d wa. Akken d imi yas-yeḥka diɣen ayen i
ss i teɛlem tabeɛ, tenna-yas Ɛicuca:
—
Ulac uɣilif: ugin medden a ţţ-aɣen? Yella ddwa:
Ẓriɣ:
ad aɣ-ţ-tezluḍ i nekni a k-tɣiḍ. Wa-lakin yak teqqareḍ tettseddiqeḍ, ţɣiḍin-k
igellilen... Ihi aţţan tḥeḍr-d i taddart ad zlun timecreṭ. Fk-asen tamcumt n uqerruy-is:
akken, dɣa, ad aɣ-d-qqim yelli-s i ccetla!
D
ṣṣwab. Ulac, a gma, tameṭṭut ara yeččaṛen d ṣṣwab am CCuca. Imi yetbeɛ tuffɣa d
ad ssufɣen tin yessedreɣlen Ḥefṭellis, acimi, meqqar, ur ţ-yettseddiq ara ɣef
laxeṛt-is?
Yebru-d
dɣa imir-n i Yemma-ɛu, yawi-ţţ i lamin n taddart, yefka-yas-ţ.
Ass-n,
s akin, aysen-ţ Sseɛdi d Faḍma. Ẓran, ger yiwen n wass d yumayen, a d-ḥḍer lmut
n Yemma-t-sen-ɛu, ad temzel tin akken i yasen-yuɣalen d yemma-t-sen ti-s snat.
Xas
a d-eǧǧ yelli-s, - d aṭas meqqar, wa-lukan ala ɣef usemmekti, - wa-lakin...
Yemma-ɛu ur teţţuɣal a d-lal -!
Ass-nn,
ad ţrun deg wexxam ulamek... Allen-nnsen ččuṛent, qebren seg yimeṭṭawen ţţarran
ɣer daxel; lfeqɛa thelk-iten.
Kkren
Sseɛdi d Faḍma am wid ara iṛuḥen a d-zedmen, wwḍen ɣer tmeqbert, ɣlin ɣef uẓekka
n yemma-t-sen. S akin...
S
akin... yella, dagi, weqbayli ara yinin: Ar d-iru wi llan d aṛumi! - Yak akka?
Meḥsub, ma nella deg yid ifehmen, meḥsub: ar d-yeţru bnadem ya-lukan ad yili
wul-is d adɣaɣ! Ṣaḥḥa! Ihi, isem-agi n uṛumi, ilaq ad yefhem bnadem lmeɛna-s.
Ihi, aṛumi d win ara yilin, - d lemtel, - am Ɛicuca, ur yesɛi ara ula d cwiṭ di
tmeqqit-nni n ṛṛuh, di lemḥibba n ṛṛuḥ-nni i d-yeţţak Sidi Ṛebbi i win iḥemmel.
Ṣaḥḥa, ṣaḥḥa! Ihi, lḥaṣun, ma ur neɣliḍ ara, aṛumi d Ɛicuca, (neɣ d... Ɛicuc!):
d aqbayli neɣ d agriki, d aɛṛab neɣ d acinwa!... Ziɣ-nni i txelqeḍ a Ṛebbi!...
Lḥaṣun, a mmer anda diɣen d-neţxelliḍ albeɛḍ n tmucuha-nniḍen!...
Ţrun
ɣef uẓekka n yemma-t-sen almi ṛwan, almi i sen-fukken imeṭṭawen-nnsen d-ssmaren
d asmiri.
Taswiɛt
akka,... almi slan am taɣect la sen-d-heddeṛ s-ddaw n teblaḍin:
—
A Sseɛdi, a Faḍma, ur ţţagadet: d ṛṛuḥ-iw nekk yemmat-wen i la ken-yeţlaɛin! Wa-lakin,
ṛṛuḥ, ur tezmirem ara a t-twalim, neţţa yeskad-iken-in. Ẓriɣ akk ayen yellan.
Tura, azekka, mi ara zlun Yemma-ɛu, int-asen i yat taddart ad awen-d-fken kan
akerciw-is: tawim-t-id, tesmirem-t ɣef uẓekka-w. Sakin,... kkest aɣbel!...
Yefrir
lxiq cwiṭ fell-asen. Asen-d s axxam, glan-d s kra n yesɣaṛen. Farṣen s akin iḍ
kamel nutni d Yemma-ɛu.
Azekka-nni,
xedmen akken ten-tweṣṣa yemma-t-sen, neɣ d ṛṛuḥ-is. Ssutren akerciw n yemma-ɛu
i win ţ-igezren.
Awin-t-id
ɣer uẓekka n yemma-t-sen, smiren-t ɣef teblaḍin ur d-rrin s lexbaṛ i yiman-nnsen,...
almi i sen ḍehren mɣin-d ɣef teblaṭ sin yiffan! Sin yiffan, ad as-tiniḍ d widak
dɣa n Yemma-ɛu!
Ur
llin d iɛezzamen: ɛnan-ten ɣer tuṭṭḍa... Afen, mačči d ayefki! Sseɛdi yemceḥ
ticenfirn-is,... yenna-yas:
—
D udi a la teṭṭḍeɣ!
Faḍma,
neţţat, temceḥ-d iles-is, tenna-yas:
—
Nekk d tament!
A
sin yiffan-nni, a yiwen n wudi, wayeḍ n tament!
Rnan
sɛeddin d nnṣib n wussan akken. Xas mazal daymen lhemm n Ɛicuca d yessi-s fell-asen,
nnejbaṛen s temɛict-nni n wudi d tament teţţen s tuffra. Yerna teqqim-asen-d
ssebba i ss i regglen ɣer lexla mi ara ţţawin yelli-s-nni n Yemma-ɛu ɣer
tyessawt.
Lameɛna,
ur tɛeṭṭel ara Ɛicuca tufa diɣen i ss ara ten-twet.
Yiwen
n wass, tuki s wayen d-teţţen beṛṛa. Tfaq diɣen asmi ten-twala ṛewwun xas ur asen-tefki
acemmek n lqut.
Teṭṭef diɣen
d Ḥefṭellis, - ur tecɛif ara, - tweṣṣa-ţţ a ten-tetbeɛ, a ten-tɛass, alamma
tger tamawt i wayen yellan.
Yiwen
n wass, yaɣ lḥal Sseɛdi d Faḍma teṭṭḍen deg yiffan-nni n uẓekka, almi ṛwan;
kkren a ten-ɣummen s leḥcic, a d-ṛuḥen, almi ata la d-ţţazzal Ḥefṭellis, tawḍ-iten-id,
tenna-yasen:
—
Ula d nekk ad ṭṭḍeɣ!
Teɛna
yiwen yiff, teṭṭeḍ: tessusef-d: d arseḍ!..
Tuɣal
ɣer wayeḍ: temɛuq akteṛ: d idammen!...
Tbern-d
s akin s axxam, teţţazzal teţţarra-d yak taɛebbuṭ-is. Tawḍ-d ɣer yemma-s, teḥka-yas:
—
Annaɣ a yemma! Annaɣ a yemma, mmuteɣ! Ufiɣ Sseɛdi d Faḍma la teṭṭḍen sin yiffan
ɣef uẓekka n yemma-t-sen, lameɛna, mi ten-ttsummun nutni, ufiɣ-ten akken la
meččḥen udi d tament; mi ṭṭḍeɣ nekk... d arseḍ d idammen!
Imir-n
kan, trefd-d Ɛicuca amger d wecquf n tmess, tawḍ-d ɣer yiffan-nni, tmegr-iten
si lqaɛa, terna tesmar irriǧ-nni ɣef wemkan. Tuɣal-d s axxam, teṭṭf argaz-is, tsers-as
diɣen tilisa:
—
D ayen: beṛka-yi! Ɛyiɣ deg warraw-agi i k-d-ǧǧa temcumt n yemma-t-sen! Yerna, tabeɛ,
tura wwḍen akken ara d-ssisen tamɛict-nnsen. Sseɛdi, a t-nefk ad yeffulleḥ. Ma
d Faḍma, tewweḍ i zzwaǧ!...
D
ayen daɣ-neţţa i ss iḥemmel Ɛli tameṭṭut-is imi d taṣwaybit almi tfukk. D ayen
i ss i diɣen, ula d neţţa, imi yessen nnefɛ-is, yeţţaɣ-as awal.
Dɣa,
ussan-nni kan i yesla s lqayed-nnsen yeţnadi afellaḥ. Tameddit-nni kan, yeṭṭef
Sseɛdi deg ufus, yewwi-yas-t.
Afen
lqayed Yusef s yiman-is deg wexxam. Akken d-yeffeɣ ɣer-sen, yesfehm-it Ɛli, yesked
Sseɛdi, yenna-yas deg wul-is: Ay Aḥnin, a Win d-ixelqen ɣer ddunnit aqcic am wagi!
w-Lleh, ar t-ṭṭfeɣ d afellaḥ, ya lukan i wakken kan a t-ţwaliɣ! La-dɣa,... mi ara
t-twalint tilawin-iw... ahat ad iyi-d-sɛunt i t-yecban!
Yessekcem
Sseɛdi s axxam, yenna-yas i Ɛli:
Ṛuḥ,
eǧǧ-it: aql-i ṭṭfeɣ-t d afellaḥ seg wass-a.
Yeqqim
Sseɛdi dinna. Ulamma yura-yas Ṛebbi mazal ad yesɛeddi kra n wussan di leɛtab, wa-lakin
ad yini bnadem ass-n kan i ifukk fell-as lhemm.
D
ayen iḍehren, a Sseɛdi, ar d-yeḥku yak ddunnit-is, yak ayen iɛeddan fell-as i
wexxam n lqayed Yusef. Nutni, yelzem fell-asen a t-steqsin imi ara iɛic ɣur-sen,
i wakken a t-issinen, ad as-d-rren s lexbaṛ. Neţţa, awi-d ukan ma yufa i wumi ara
yeţru lehmum-is... Dɣa, yufa wid yuklal.
Lqayed
Yusef ɣur-s tlata takniwin. Wa-lakin, wissen, ɛni llant ula d takniwin yeţţemḥamalen?
Ţţemɣaḍant, ţţemqadarent, ad yini bnadem a xiṛ n tyessetmatin.
Deg-sent
ala taneggarut d-yuɣ lqayed i yas-d-yurwen: tesɛa-yas-d aqcic, Ɛisa, yeţţaɣ lḥal
d ilemẓi di lweqt-nni dɣa i ff i yewweḍ ɣur-sen Sseɛdi d afellaḥ. Daɣ-neţţa, imi
yiwen n weqcic kan ay sɛant nutti di tlata, akken t-qqarent s unecṛeḥ, yeḍḥu-d
ulac wi yellan am Ɛisa: yewwi weḥd-s amur n tasa, n lḥanna, n ubuddu n tlata n tyemmatin.
Ma d Sseɛdi, ziɣ-nni, mačči ala di ṣṣifa kan i yelha. Asmi yufa i wul-is
imdanen i deg ur yelli ddɣel, ur as-neţbuddu ara cceṛṛ, xas ur ten-criken ara
idammen, yesban-d ula d ṣṣfa n lxaṭr-is, ama di lheddṛa ama di lxedma.
Wa-lakin,
lqayed yeţḥadar-it: yesdukkul-it kan ussan-nni imezwura neţţa d ifellaḥen, ɣef
tiṭ n medden; di ssyen akin, yuɣal iḥesb-it am uɛeggal ger lwacul-is.
D
ayen iḍehṛen, diɣen, imi yasen-d-iḥekku Sseɛdi, a tamezwarut ara sen-d-ijebbd aṭas,
ar d wletma-s Faḍma. Daɣ-neţţa, ur iɛeṭṭel ara yeḍra wayen iketben. Imi d Sseɛdi-nni
i deg steɛǧben i yasen-yeqqaren: tif-iyi weltma s ɛecrin imuren! Yerna yenna-yasen
ɣef twenza-s n wewreɣ d wemcaḍ n tjuḥeṛtin, ihi... Ihi s acu n teqcict d-yexleq
Sidi Ṛebbi di Faḍma-yagi?...
La-dɣa,
Ɛisa, ɛyan xṭebn-as-d, ur as-ufin...
Yiwen
n wass, yenna-yasent lqayed i tilawin-is:
—
D nekk s yiman-iw ara iṛuḥen a ţţ-id-ẓreɣ!...
Iṛuḥ
ass-nni, yaweḍ s axxam n Ɛli At-Ḥemmu, yaf ala Ɛicuca d snat yessi-s-nni timeɛzuzin.
Yessefhem tameṭṭut ɣef wayen t-id-yewwin. Tṛuḥ Ḥefṭellis ɣer lexla, tewwi-d Faḍma.
Yeţţaɣ
lḥal, di kra n wagguren-nni segmi temfaraq d gma-s, teqqim-d weḥd-s deg ufus n Ɛicuca
d yessi-s, yerna tegra-d temɛict-is ɣer wulac-nni i s-ţţakent, teḍɛef Faḍma
mačči cwiṭ. Wa-lakin, - ɛni yessiɣzif laẓ? - Tennerna di lqedd. Akken d-kcem
deg yimi n tewwurt,... iɛeql-iţ lqayed Yusef... xas acebbub-is yeččuṛ d leḥcic,
xas aqadum-is fell-as limaṛa n yiṭij, xas tidmarin-is n tlemẓit ɛeryan di
tqendurt timcerregt, xas iḍarren-is ḥafi, ifassen-is ţraḥen d leɣbar... iɛeql-iţ
lqayed akken d-kcem deg yimi n tewwurt. Leɛmeṛ ţ-yeẓri weqbel taswiɛt-nni, wa-lakin
iɛeql-iţ. Ahat s wecbih tesɛa ɣer Sseɛdi.
Wissen
acimi, lḥaǧa tamezwarut ixemmem lqayed Yusef mi wtent wallen-is di Faḍma d
tagi: d acu d-yewwin tamexluqt am tagi ɣer dagi?
Teɛnu-t-id
Faḍma, tessuden-it deg uqerru, tɛedda ɣer tekwaţţ-is, teqqim. Ma d lqayed, ur
yebɣi ara ad as-yehdeṛ, ɛla-xaṭer mačči d yiwet tili ara s-yini. Lemmer anda ţ-yettcekkiṛ
ur as-yehwi, ad asment yess CCuca d yessi-s,... Yenna-yas deg wul-is: Mi yas-ţ-in-wwiɣ
i mmi, ad ɛyuɣ ţwaliɣ-ţ, heddeṛɣ-as!
Daɣ-neţţa,
- Ḥefṭellis, ur ţ-yesskad ara: iṣeḍḥa di tiṭ-is, - ma d tamecṭuḥt-nniḍen, yessaẓ-iţţ-id
ɣur-s, l as-yeslufuy yak i tqadumt-is, yettcekkiṛ-iţ... Almi yekker yenna-yas i
Ɛicuca:
—
Ihi tura, aql-aɣ nefra: aql-i seg wass-a uɣeɣ tarbibt-agi-inem Faḍma i mmi. Ma
d lebɣi, ur neţɛeṭṭil ara i tmeɣra. Ass yecban ass-a, n ca-Lleh, a d-nas a ţ-nawi
d tislit. Yegra-d wergaz-im, yeshel. In-as an n-iṛuḥ s axxam-iw ass-a neɣ
azekka, ǧǧiɣ-kent di lehna.
Ama
d Ɛicuca, ama ula d Ɛli s yiman-is, ur yezmir ḥedd deg-sen ad ibeddel lecɣal ɣef
wakken ten-yefra lqayed Yusef, ɛla-xaṭer lqayed-nni s yiman-is, d Ṛebbi i t-yumṛen...
Wa-lakin,
ula d Ɛicuca tezmer i yiman-is...
Asmi
d-yeqqim yiwen n wass i Faḍma ad teddu d tislit, qqiment deg uzal deg wexxam
neţţat d Ɛicuca, tlaɛi-ţ tagi:
—
Azekka, s lehna, ad tedduḍ d tislit: ihi, xas tmeččḍeḍ d tijuheṛtin, a wi ufan ad
yili uqerruy-im zeddig...
Daɣ-neţţa,
awi-d ziɣ a t-waliɣ...
Tinna
tekna-yas-d i uqerruy-is.
Ɛicuca,
yuɣ lḥal, thegga tissegnit deg ufus-is, tessenta-yas-ţ di tlemmast n tmelɣiɣt...
Taqcict
yellan d Faḍma tuɣal d titbirt, tewt s iferrawen-is, tennesr-as gar ifassen-is
i Ɛicuca, tekka tawwurt, tufeg deg yigenni, tṛuḥ...
Tameddit,
mi d-yusa Ɛli, - almi d ass-n tabeɛ i yesteqsa ɣef yelli-s imi yeẓra ad teddu d
tislit azekka-nni, - tenna-yas-tmeṭṭut-is:
—
Segmi teffeɣ sgellin, ur ẓriɣ s ani tṛuḥ!
Yawḍ-d
yiḍ: Faḍma, igenni yenna ur ţ-ẓriɣ, lqaɛa, ur ţ-ččiɣ.
Azekka-nni
ṣṣbeḥ diɣen, w-Lleh Faḍma...
Akken
ţqarib ad d-aweḍ tqeffaft ad awin tislit, teṭṭef Ɛicuca yelli-s, Ḥefṭellis, teccucf-as,
tcebbḥ-as, tweqm-as asebberber.
Teddu
Lalla Ḥefṭellis d tislit deg umkan n Faḍma!
Ad
yili Ṛebbi d Ɛisa!
Azekka-nni
ṣṣbeḥ, yacaṛ-d wexxam n lqayed Yusef s inebgawen d-yeḥbiben d wid yak d-iṛuḥen ad
srebḥen tislit.
Yuɣ
lḥal, tamurt s lekmal teţṛaǧu ad tẓer d acu n lɛeǧb-agi n zzyen i ff i ḥekkun, d
acu n tagi, m-twenza n wewreɣ, yerna imeččḍen tijuheṛtin.
Taf-d
tmurt d Nanna Ḥefṭellis, m-yiwet n tiṭ!
Yuɣ
lḥal, ṣṣbeḥ zik kan, mi ẓran tamerbuḥt i yasen-d yefka Ɛli At-Ḥemmu, ay ṭṭfen
Sseɛdi at wexxam n lqayed, rran-t ɣer teɛrict i ṭṭlam; nnan-as:
—
Dinna ara teqqimeḍ imi d wagi ay d lxiṛ i yaɣ-terriḍ! Tzuxeḍ-aɣ s wletma-k, nekni
nzux ɣer medden:
Ass
aneggaru nenneḥcam!
Akken
yebɣu Sseɛdi yehdeṛ, ula wi s-yeslen.
Ifut,
tessexṛeb-asen leɛqel teqṣiṭ i yasen-yeţwaxedmen i Ɛisa “d tyemmatin-is”.
Yegra-d
lqayed. Yeɛlem s tideţ akken tella? D ulabudd; wa-lakin, ala Ṛebbi ay iɛelmen
acuɣer yessusem. Almi ula d ṛṛwaḥ ur iṛuḥ ɣur Ɛli At-Ḥemmu neɣ “tmeṭṭut-is”, a
ten-yezzem, a ten-yesteqsi ɣef temsalt.
Yessusem
kan.
Iɛeddi
akkenni d nnṣib n wagguren.
Ḥefṭellis,
xas yugi wergaz-is ad yecrek yid-s axxam, teqqim, ǧǧan-ţ, - tabeɛ ya-lukan ala
i lxedma. Yenna-yasen lqayed: Aneft-as. Ẓriɣ ur teţili ara d tameṭṭut n mmi; wa-lakin...
aneft-as!
Ma
d Sseɛdi, mazal itess timeqqit-nni taneggarut n terẓagant i yas-yura Ṛebbi a ţţ-isew.
Amkan-is, ama deg yiḍ ama deg wass, di teɛrict-nni kan, di ṭṭlam, di tlemmast n
iḍumman. Teţţak-as kan, - dɣa d Ḥefṭellis! - Talqimt-nni i ss ur yeţmeţat ara
di laẓ.
Yiwen
n wass deg wussan n Ṛebbi, yessefqed lqayed ɣer tferkiwin-is. Yaf, a ziɣ-nni, ar
stehzan deg-sent ifellaḥen-is: ddunnit yak teččuṛ d lɣaba: timeɣrusin, yuli-tent
umadaɣ; imdunen hudden; ticekratin... di tlemmast n tebḥirt; lḥaṣun, yuɣal-d
ssyen iṣeḍḥa s yiman-is.
Ayen
i ss i yewhem aṭas, d sin ifellaḥen-nni yessexdam, yessen-iten mačči d wid yeţḥadaren
ifassen-nnsen:
Acḥal
iseggasen i deg ten-yuɣ lḥal ɣur-s, ijeṛṛb-iten, yeẓra-ten ulac wi ixedmen am
nutni.
Yaweḍ-d
s axxam, iceggeɛ-asen: asen-d ɣur-s. Yesɣim-iten; yenna-yasen:
—
Sgellin wwḍeɣ almi d lmelk-iw. Wa-lakin...ɛni iɛerq-iyi webrid neɣ amek? Neɣ
ahat ţţuɣ ṣṣifa n wayla-w? Lḥaṣun, ur ɛqileɣ ara taferka-w: ufiɣ ala iḥerqan d
lɣaba. Tura, ma ulac uɣilif, xas melt-iyi anwa ay d aqerruy-is...
Qqimen
sin ifellaḥen-nni di ţţeḥyaţţ. Yebda, tamezwarut, uqadum-nnsen di tezweɣ; di
ssyen, ɣer tewreɣ; ɣer lexxeṛ, waqila, yeṣḍef, mi yasen-yenna: melt-iyi aqerruy-is...
—
Ihi, tura, ma ɛewjen ifassen-nnwen i lxedma, ternam tɛeẓgem teggugmem, dɣa a
lxiṛ-iw!
Ur
ɛẓigen, ur ggugmen, ad yili Ṛebbi yid-sen: yeţţili wanda teţţiwɛiṛ tenṭeqt.
Taggara-ya,
isebbel yiwen deg-sen iman-is, i jawb-d lqayed:
—
A sidi, ad aɣ-texdeɛ tgella d lemleḥ-nni nteţţ ɣur-k ma neffer fell-ak ayen
yellan. S tideţţ, acḥal n wagguren ayagi, nestehza s tfellaḥt-ik. S tideţţ, ula
nxeddem deg-s acemmek. Wa-lakin, amen s Ṛebbi a sidi, ma... seg-neɣ i d-kka!
Amen s Win k-ixelqen, ar d yiwen n wefṛux i yaɣ-ţ-ixedmen!...
—
Amek?... D afṛux i yawen-ţ-ixedmen?... I yawen-yekksen lxedma? Ihi, tura, waqila,
d tisselbi...
Ineṭq-d
wayeḍ:
—
Aṛǧu a sidi, di leɛnaya-k! D nekk ara k-d-yeḥkun! D tideţţ i yak-yenna: ssebba-nneɣ
yak d afṛux.
Neţţa,
la-dɣa, ma ur yeǧǧi ara Ṛebbi ad skiddbeɣ, a d-iniɣ d itbir.
Taqṣiṭ-nneɣ,
aql-i cfiɣ, tebda dɣa azekka-nni i ff i d-dda teslit-ik. Ass-nni, akken nuɣ
tannumi, ṣṣbeḥ zik newweḍ ɣer lexla, nebda a la nxeddem, almi d taswiɛt, nesl i
kra a la... d-yeţɣenni s nnig iqerra-nneɣ...
Nesked
akka n wakka ansi d-yekka ṣṣut: naf, ar s ɣur yiwen n wefṛux ɣef ufurek n
teslent.
S
akin, a lqayed,... s akin, a sidi... mačči d ayen ara k-iniɣ: ilaq ad teẓreḍ s
tiṭ-ik, ad as-tesleḍ s umeẓẓuɣ-ik!... Nniɣ-ak, nekk, cukkeɣ-t d itbir, wa lakin
ṣṣifa-s winna, ur teţţili ara, waqila, ala di lǧennet. Yerna, ineqq, s leɣna-s,
a lqayed. Lḥaṣun, ur nli a t-neṛwu s tmuɣli, ur nli an neṛwu leɣna-s. Almi d
tameddit, naf-d iman-nneɣ nebded akkenni, ur nexdim acemmek...
Deg wass-n ar ass-a, mi nṛuḥ ṣṣbeḥ,
an neɛzem ɣer tfellaḥt, a d-yers neţţa ɣef ufurek-is, dɣa a nsers agelzim neɣ d
amger, a t-nesskad kan, an nesmeḥsis i leɣna-s d lheddṛa-s...
—
Amek? Lheddṛa-s?...
—
Anɛam, a sidi, lheddṛa-s, ih!
—
D acu d-yeqqar?
—
Ma d ṣṣut-nni, d lḥelq-nni-ynes, d lḥanna-nni i ss i yeţɣenni, tfehmeḍ, a
lqayed, ur asen-zmireɣ, - yerna, waqila, ula d widak n lǧennet, - ma d ayen d-yeţmeslay,
ɣur-s yiwen n usefru kan i d-yetɛawad:
Ata:
Yeskerḍ-d
cwiṭ, s tusut, taɣect-is tabeḥbaḥt ufellaḥ-nni, yeɛreḍ s leɣna:
A
nnaɣ a Sidi Ṛebbi i i i!
Akka
ag ay turiḍ fell-i i i!
Anda
yella gma Sseɛdi i i i?
Ur
as-yunif ara lqayed ad as-d-iɛiwed wi-s meṛtayen. Wammag afellaḥ, deg wakken t-teɛǧeb
taɣect-is, neţţa s yiman-is, yeɛzem ad d-iɣenni s tideţţ. Yekker lqayed, yessiwel
i mmi-s, yenna-yas:
—
Ah ya a Ɛisa a mmi, ɣiwel ɣer tilawin, in-asent bɣiɣ tura kan ad asen-d-niwlent
i sin ifellaḥen-agi msakit taqduḥt-nni tameqrant n seksu s wudi d walbeɛḍ i yuẓaḍ;
bɣiɣ ad ččen alamma fellqen!... Ah! kunwi i ḥeqqa, melt-iyi anta taslent i ff i
yeţţali... wefṛux-nni?
Mlan-as-taslent.
Yeǧǧ-iten akken mazal d-rrin s lexbaṛ i yiman-nnsen.
Neţţa,
iṛuḥ, yerfed cwiṭ n llazuq. Di ssyen, d ṣṣwab, yeṭṭef abrid almi d taslent.
Yali-ţ. Yandi s akin s llazuq i kra n ufurk i ff ara yali wefṛux.
Azekka-nni
ṣṣbeḥ zik, yuɣal-d. Yaf-d, s tideţţ, tenṭeḍ ɣer llazuq... titbirt!
Akken
d yewweḍ s axxam, isawel-d yak i yat-wexxam: qqimen, zzin-as-d. Neţţa, yerbu-d
titbirt-nni, s lemḥadra.
Yebdu,
s akin, la s-yeslufuy, am win ara yeţţuraren yess. Yiwet n teswiɛt, yesferfed-as
di tqerrut: yemlil uḍad-is d kra... am uqerru n tissegnit. Yerna yeswexxeṛ
anciwen n wemkan-nni akka n wakka, yesked: yaf s tideţţ d tissegnit. Ileḥq-iţ s
waccaren, yejbed, yekkes-iţţ-id. S akin...
Lqayed
yellan yerba titbirt, tuɣal deg irebbi-s d Faḍma!
Lqayed
ur yewhim ara aṭas am wat wexxam-is, wissen ayɣer. Ma d tilawin-is d Ɛisa, d Ḥefṭellis,
- la-dɣa tagi! - yeḍher lḥal. Wa-lakin, yella way deg ara wehmen wa-lukan d i d-kcim
d anekcum ɣef yiḍarren-is am lɛibad: imir-n kan yecɛel wexxam ala s imezran-nni-ines
kan n ddheb i ţ-yessṛen almi d iḍarren.
Ilaɛi-ţ
lqayed d amezwaru:
—
Ihi, a yelli, niɣ, ahat yella wara aɣ-d-ḥkuḍ?
Tneṭq-d
Faḍma:
Yirbeḥ,
a sidi. S tideţţ, ad yili wara ad d-iniɣ.
Lameɛna,
a sidi, ma ulac uɣilif, ur awen-d-heddeṛɣ ara alamma tsersem-d ɣer tɣerɣert
lxelq-inna yellan di teɛrict...
Yers-d
Sseɛdi. Msalamen neţţa d weltma-s: ar ţrun.
Wa-lakin,
ula d imeṭṭawen mxallafen. Imeṭṭawen, yeţţazen-iten-id wul mi ara yili wayen
yebɣa a t-id-yini ur as-yessin ara, neɣ ur as-yezmir ara uqemmuc.
Akken
d imi myehdaṛen, - ihi, s imeṭṭawen, - almi ṛwan, tenṭeq Faḍma ɣer tilawin d wergaz-is;
wammag lqayed, teẓra yessen-iţ. Tenna-yasen:
—
Tura, ahat, teɛqelm-iyi imi neţţemcabi nekk d dadda, ulamma, taswiɛt-agi, atan
yeččuṛ d ambux?... D nekk i d Faḍma wletma-s; d neţţa ay d Sseɛdi, gma.
Ahat
ihedṛ-awen fell-i. Lxerṣum, tura, ma yehwa-yawen, ad awen-d-bduɣ tamacahuţ s
wadda...
Tawi-yasen-d
tamacahuţ am wakken teḍra, di tmezwarut almi d taneggarut... deg wasmi i ten-id-ǧǧa
yemma-tsen d igujilen, almi, lḥaṣun, d ass mi akka ad d-ufa iman-is deg irebbi
n lqayed...
Akken
d imi tfukk, ineṭq-d ɣer-s dɣa d lqayed yenna-yas:
—
Ihi, tura, a yelli, mel-aɣ d acu i d-tuqqda n tasa-m?
Tenna-yas:
—
Bɣiɣ ad teṭṭfem Ḥefṭellis, a ţ-tcuddem ɣer tṣeṭṭa n uɛudiw ara ţ-yawin adɣaɣ
akken yess kra yellan d adɣaɣ d teblaḍin n lemquber, d kra yellan d afrag d
usennan, alamma tuɣal yak d iftaten.
S
akin, iftaten-nni, a ten-id-awim: yella wakken ara sen-nexdem!
Ṭṭfen
xedmen akken i yasen-tenna.
Tameddit,
mi d-yuɣal wakli s uɛudiw, yerr-d Ḥefṭellis d iftaten s daxel n tesniţ. Ɛeddint
tilawin nawlent seksu amzun d tameɣra: ssewwent aksum-nni n Ḥefṭellis.
Rrent-ţ
s lekmal diɣen almi d yiwet n tesniţ, fkent-ţ-i yiwet n taklit, tawi-yas-t i...
Ɛicuca; tenna yas:
—
Ata weksum-agi, iceggeɛ-am-t-id sidi d tarzeft n iḍulan n tmeɣra n yelli-m!
Teqqim
Ɛicuca lferḥ yerra tiqit: tesseɛẓeg yak ddunnit s tliliw.
Tameddit,
mi d-nnejmaɛen wergaz-is d yelli-s nniḍen tamecṭuḥt, teḥka-yasen; tefka-yasen, ččan
almi ṭṭneglen, almi, lḥaṣun, ula d aqjun d wemcic, ass-nni, ṛwan iɣsan.
Yiwet
n teswiɛt, mi la teţţen yak, tekker Tɛicuct-nni tamecṭuḥt tɛeggeḍ:
—
Annaɣ! A yemma! Tagi d tiṭ n Nanna Ḥefṭellis!
Dɣa,
a la s-d-ssenɛat i yemma-s yiwen deg yiftaten-nni i ţ-yuɣ lḥal la tteţţ.
Tenna-yas
yemma-s:
—
Ečč aqerruy-im! Tiṭ n Nanna-m Ḥefṭellis!...
A
nnegr-im! A tawaɣit-im! Nanna-m Ḥefṭellis, aţţan deg wexxam-is, ɣur mmi-s n
lqayed!...
Taqcict
tamcumt, ula d akken, teqqim kan a la tesskad di tecriḥt-nni teṭṭef deg ufus-is.
Tuɣal diɣen tenna-yas:
— A nnaɣ, a yemma! Nniɣ-am tagi
tiṭ-nni taderɣalt n Nanna Ḥefṭellis ! Nniɣ-am ɛeqleɣ-ţ !
Tin tin-as kan:
— Ečč aqerruy-im! Nanna-m
Ḥefṭellis aţţan ɣur wergaz-is...
Lameɛna, akken d imi
tḥawel akken fell-as aṭas, tuɣal tekks-as aftat-nni: teṭṭf-it, tesmuql-it... S
akin, ula d neţţat, teɛqel d tideţţ d tiṭ-nni taderɣalt n yelli-s! Mačči d tin
ara s-iɛerqen! S akin, tsuɣ:
— Annaɣ! Ţwaxedɛeɣ! Annaɣ, a tijiratin!
Annaɣ! D aksum n yelli Ḥefṭellis! Ay aqjun ! Ay amcic ! A kra n win i wumi fkiɣ
aftat yerr-it-id!
Tjemɛ-d s akin kra n
wanda yella d aftat neɣ d iɣes : tesdukkel-iten yak. Ula d neţţat, dɣa,
waqila, terra-ten ɣer yiwet n tesniţ.
Qqaren tjemɛ-iţţ
akken di teɛrict, ar ţ-tesskad akken almi d asmi temmut.
Ma d Faḍma d gma-s d wid-nni
yak i wuɣer d-gran, weqmen tameɣra sebɛa n wussan d sebɛa n wuḍan.
Gran-d, lḥaṣun, di liser
d ṣṣeḥḥa d lehna.
Tamacahuţ-iw
tfukk.