POÉSIES DE SI MOHAND
I
Tikelt-a ad heǧǧiɣ asefru
— Wal llah ad ilhu —
Ad inadi deg luḍyat .
Wi t-islan ar d at-yaru,
Ur as-iberru,
Willan d lfahem iẓra-t.
An nḥell Rebbi, a tet-ihdu,
Ɣur-s ay nedeɛɛu,
Ad biɛdet adrim nekfa-t .
II
Ziɣen leɛceq imxalaf,
Ifreq d leṣnaf,
Kull wa d akken itmeḥḥen.
Abɛeḍ izehhu s lektaf
D zzheṛ-is yulaf
Iqim neţţa d wi ɛzizen
D abɛeḍ meskin hat inḥaf
D ag bɣa ur t-iţţaf
S lehlak-is d Rebbi ag ɛelmen.
IlI
Ata leɛqel-iw isleb,
D lmeḥna-w teṣɛeb,
Sɛiɣ lɛib nḥemmeq.
F tuzyint nugi an nǧaneb;
D ṛṛay idebdeb;
G lḥal nezga d nɛewweq.
Irtaḥ w’ ur njeṛṛeb;
Lefraq ay geṣɛab,
D wi ɛzizen s leɛceq .
lV
D lqewl-iw idda f lmim,
Af lall n ubzim,
M tecraḍ s ddaw zzenda.
Asmi lliɣ d aḥbib-im,
Teḥsebḍ-iyi am mmi-m,
Leɛceq tzad lḥiba.
Tura mi tɛewjeḍ udm-im,
Tebriḍ i wallen-im,
Ɛni ur am-hwiɣ ara .
V
Lefṣel-iw idda f lfa,
Af terna lya,
S lam u lif iţkemmil.
D ddal ay d wis xemsa,
Irna-d lam u lfa,
S lya u nun iţǧemmil ,
Ac men ḍrafa,
D lqed naɣ d ṣṣifa!
Anwa ur ţ-neţḥemmil.
VI
D ddal fell-as nneṣba ,
D lha s lweqfa ,
Ba u lya heǧǧan ism-is.
D m teksumt am lfina ;
Leɛyun d azegza
D leɛqel-iw idda d win-is.
Ibbʷi-ţ uday s laya ;
Nwekkel-as Ballwa ;
Tneɛreṭ a Sidi Wedris .
VII
Ataya ull-iw inuǧ,
Am lebḥeṛ iţmuǧ,
Ɣef tin ɛzizen fell-i.
Dehbya isegmi lɛesluǧ,
Igman deg lemṛuǧ,
Tejweǧ ɣer udrar tuli.
Ma d tura ṛṛḥel-is iguǧ,
D titbirt ɣef ṭṭruǧ ,
Teǧǧa azniq d lxali.
VIII
Ata-ya ull-iw itxeyyeq
Ɣer daxel ifelleq
Micki ar ţ-id-nesmekti
Ay agellid lxaleq
Tefruḍ-aɣ s lḥeq
Ad aɣ-tiliḍ d amɛani
Ɣer-k a Rebbi ay d-nxerreq
Sellek-aɣ nɛewweq
Yak ! ɣur-k ishel kull cci
IX
Ata ull-iw iţferfir
A wi iqʷlen d itbir
Ad zegreɣ lebḥer i bʷass
Ar sut lebsa leḥrir
S ṣṣraya d lǧir
Kulla numṛu deg lḥara-s
Yak da, ma cebḥent la ḥir
Iḍher ur iffir
Zzhu n dagi d amsas .
X
Haten akʷ deg Leblida
Tarrawt n lɣerba
Di zznaqi la ţḥewwisen
Tisit-nsen di ţberna
D učči ɣef ṭṭabla
Tiqcicin akʷ gar-asen
Abrid n Lǧemmɛa ag ɛedda
Lmiṣer d lmerṣa
Ɣer Dehbya ay d-ţasen.
Xl
Sliɣ i lbabuṛ isuɣ
Indef ull ţruɣ
Ay gesɛa lhiba lefraq
Mer tella lekra ar d-dduɣ
Nekk id-m ur beṭṭuɣ
Kull wa d anda iɛceq
Nekk d ull-iw ay nennuɣ
Ḥed m’ar d-as-ḥkuɣ
Siwa agellid lxaleq
XII
Tasedda ireɛden tuɣwas
Zdat At Abbas
Mi s-nnan medden iṛeḥḥel
D m timmi teɛkef am leqwas
D tamzurt ar ammas
D m tebbucin d ifelfel
Melti-yi anida lḥara-s
Ar d-rzuɣ fell-as
Ma ɛerqeɣ-as ar d-iyi-teɛqel.
XIII
A kem-inɛel Rebbi a lmut
Ur neǧǧi tamurt
Tebbʷiḍ ag llan d lɛali
Am argaz am tmeṭṭut
Wi ilhan immut
Iqqim wi illan d dduni
Lexʷbaṛ bbʷiɣ-tid s ţbut
A lfahmin cfut
Temmut teqcict tɣaḍ-i
XIV
Temmut teɛzizt ur nemẓir
Lmuţ a tţextir
Rebbi iteddu deg nneqʷma
Ay akkal ur ţ-ţɣeyyir
M leɛyun n ṭṭir
Teɛfumt-as a lmuluka
D aẓawali ur teḥqir
D yelli-s n lxiṛ
Merḥumet si ǧahennama.
XV
Lemnam-agi d bu tlufa
Urgaɣ Yamina
A d ta-ya m udem imserri
Lebsa-ines d lfuḍa
Aggus d ssfifa
Taksumt-is d afilali
Ukiɣ-d ur d-ufiɣ ara
Wwteɣ deg tsummta
Fkiɣ-ţ i lweɛd imeṭṭi
XVI
Nekk id-m a Tuzyint lefraq
Ɣerreb naɣ cerreq
Lexdiɛa seg-m ay d-kka
D afwad-iw fell-am iḥreq
D iɣɣes iceqqeq
Lḥub-iw seg-m yuwekka
Yak tura iḍher nefreq
Nezga-d nɛewweq
Beṭṭu cubaɣ-t d aẓẓekka
XVII
A ta ull-iw iţemḥebbaṛ,
Si lkif d lexʷmar
Ay fkiɣ lebɣi i lxaṭer-iw.
Usiɣ-d aqli-yi d aṭeyyar,
A lfahmin leḥṛaṛ
Ḍḥiɣ-d d aɣrib deg tmurt-iw.
Asmi lliɣ beɛdeɣ la qrar
Ur bbʷiɣ lɛaṛ
Tura inguga ull-iw.
XVIII
Ulac wi illan d aseyyar,
As-yawi lexʷbar,
As-ifk lujab ufus-iw.
Nemyussan asmi nqar,
Ma tecfa mqar,
Imiren d tajaṛeţ-iw.
Tura teqsem i buɛemmaṛ ,
Tusbiɣt lecfaṛ,
Terna nnufṣ deg lemḥayen-iw .
XIX
Ṣubḥan-k ya Waḥed el Aḥed ,
D luǧab ak-neḥmed,
Tefkiḍ-d lqʷedra neṣber-as.
Zik-nni mi d zzheṛ isegm-d,
Lhaɣ d uǧewwed,
Kull lḥeṛf s lɛibaṛa-s.
Tura imi neţaxed,
Ɣef leḥṛam nɛemmed,
Sneɣ abrid xḍiɣ-as.
XX
A ta ull-iw iɣemm-d,
S imeṭṭi iḥemml-d,
Ɣef ayen iɛeddan fell-as.
Mi ḥkiɣ i wedrar inhed,
Ull-iw inedf-d,
Ɛecqeɣ deg zzhu n tullas.
Deg xf-iw akk ag ǧerred,
D zzheṛ ula ḥed,
Mennaɣ a wi izhan i bʷass.
XXI
A llah, kečč d arẓaq,
Isidiren ineq,
Kull yiwen iɛac deg tmurt-is.
Albeɛḍ tefkiḍ-as lerzaq,
Kull ǧiha ixerreq,
Taskurt dug xam-is .
Albeɛḍ terriṭ i lemcaq,
D zzelṭ u leɛceq ,
Yusa-d d lɣayeb a ṛṛay-is.
XXII
Aṭas ay guɣen lmitaq ,
Di ddnub iɛelleq,
Tṣebiḥ izga ɣef irri-s .
Ur k-irehḥem ur k-iɛteq,
D sseɛd-is isaq,
Rebbi ilha d cceɣʷl-is.
Ay aḥnin iseḍharen lḥeq,
Fiḥel ma nenṭeq,
Amcum a t-id-yas wass-is.
XXIII
Recdeɣ-k a lfahem ḥeqqeq,
Iṣɛeb lfiraq,
Di lḥayaţ qbel lmuţ-is.
Tuzyint ɣef nţuɛewweq,
S ḍrafa teḥdeq,
Dehceɣ mi d-beggen iman-is.
Wi ţ-isɛan llah a t-irzeq,
Fiḥel ma isewweq,
Deg lerbaḥ izga umur-is .
XXIV
Ay ull-iw ifna-k ṣṣber
Ma ţiliṭ d lḥerr,
Ass-a d tiswiqt lɛid.
Kull lemqam Rebbi iḥder
S tullas iɛmeṛ,
Tid-ak iɣran di ţewḥid.
Nekʷni aqlaɣ netḥeyyer,
S labsant neskeṛ,
Nekk d ṛṛay-iw lwaḥid.
XXV
A ta-ya ull-iw yuɣḍaḍ,
Ya Rebbi tɛelmeḍ,
Kfat leḥwayeǧ nelsa.
Deg zik-inu d ṭṭaleb
Tadwaţ, d seţţin ḥizeb
Lketba-w deg lmaderṣa ;
Tura imi ncab nɣelleḍ,
S ccṛab ar nxelleḍ,
Ad tenɛreḍ a Sidi Mussa
XXVI
A Sselṭan deg Ɛemṛawa ,
A Sidi Ballwa,
A mul ssenǧaq muhab.
D amuḍin efk-yi ddwa,
Ɣur-k ay d-nenwa,
Ay aḥnin deg nṭalab.
Fak fell-i lkif d ccira ,
Tebbʷi-yi zzehwa
Si temẓi larmi ncab.
XXVII
Lukan d ṛṛay ur itlif,
Ad ɛahdeɣ lkif,
Sbeslen iqewwaden.
Kull tamurt ibḍa-ţ s lḥif,
Iserbeḥ luṣif ,
Yugra wi illan d lfahem.
A Rebbi, sefḍaɣ lḥif,
Akin yaweḍ nnif,
Yak d nnuba igellilen.
XXVIII
A taftilt ḥader ad texsiḍ,
Ad nezzhen wiyiḍ,
Cbabat wid iwwulmen.
Di lɣiṭa la d-iţɛeggiḍ ,
Nsenned ar lḥiḍ ;
D lɛuqal taddart sekṛen.
Ay ull-iw ṣber i usemmiḍ,
Imi akka ay tebɣiḍ,
Yak tḥuza-k gar-asen.
XXIX
Lɛid d ţlata ay nnan
Ṭṭulba iɣran,
Igad tḥubbeḍ a Rebbi.
Albeɛḍ ičča-ţ dug xam,
Iɛegged s luqam,
Ma irna jjwaǧ lɛali.
Nekʷni di Sidi-Ramḍan ,
Nɛemmed i leḥṛam.
Neɣli di labsant saṛi.
XXX
Guleɣ seg Tizi-Wezzu
Armi d Akfadu ,
Ur ḥkimen deg-i akken llan.
An nerreẓ wala an neknu,
Axiṛ ddeɛwessu,
Anda ţqewwiden ccifan.
D lɣʷerba tura dug qaru,
Guleɣ ar nenfu,
Wala leɛquba ger ilfan.
XXXI
A ṛṛay-iw a bu tlufa,
Texḍa-k lemɛirfa,
Iteddun d w’ur teẓriḍ.
Tekcmeḍ lɣaba leḥfa,
Fell-asen ay d-nenfa,
Kkes-d leblad ur nebbʷiḍ.
Megreɣ-ţ, ǧemɛeɣ-ţ d taffa ;
Cceɣʷl-is ikfa,
Srewteɣ-ţ, ɛebben-ţ wiyiḍ.
XXXII
Feṛḥen leɛbad mi nenfa,
Ur neţban ara,
Ay ɛudden medden nemmut.
A Ṣṣalḥin akka ar Mekka,
Amek igga wakka,
Nekk ɣileɣ ar ţifrir taggut.
D isɣan ay guɣen ddewla,
D lbaz innejla;
Wi isɛan aḥbib iţţu-t.
XXXIII
Yusa-d ṛṛay ineɛwaǧ,
Rebbi d afeṛṛaǧ,
Tamurt lamči d ay ţ-nekṛeh;
S lkʷetṛa n beni sufaǧ
D aymi akka nhaǧ ;
Mkull wa d anda itwelleh.
Sellem af id neḥwaǧ,
Innumen lbillaǧ ;
D aɣrib a n-yas abrid-a (fi ḥakem llah).
XXXIV
Wi iwwten deg-neɣ la smaḥ,
Dug ull ay nejreḥ,
Armi la nzehhu s nneqʷma.
D leɛceq ay gzelgen lerryaḥ ;
Lamči d ay njaḥ;
Ur iksan ḥed luqama.
Tebɛeɣ ṛṛay-iw isaḥ
Deg lmaḥnat inṣaḥ
Larmi d-yegʷra deg nndama.
XXXV
Sliɣ i lexʷbaṛ yusa-d ,
Di tebraţ yura-d,
Sug drar n At-Iraten.
Brizidan iţusemma-d,
S lqanun yusa-d,
Zzwamel ɣer-s myizwaren :
Lumna s ţufiq usan-d,
D ṭṭeman rnan-d;
Zedɣen-t-id g xamen-sen.
XXXVI
Ţxil-k a lǧid tissineḍ,
Imi aɣ-d-ketbeḍ,
A k-nini lehduṛ nessen :
Ur teddu d win tifeḍ,
Ar ţeţwesxeḍ,
Zzwamel ar fell-ak dessen.
Lbaḍna-k ḥader a ţ-temleḍ,
Ad teţuɛemleḍ,
Lqern-a medden akʷ densen.
XXXVII
Asmi llan wid aɣ-icfan,
D lfahmin iɣran,
Neɛceq di lwaṛd nteẓẓu-t ;
Nerra-d lesdud bʷaman,
Ar ites leǧnan ,
Ifreḥ urgaz tameṭṭut.
Tura mi d lxeṛ n zzman,
Ḥedreɣ mi s-ksan,
Ḥesben bab-is immut.
XXXVIII
Ẓẓiɣ leǧnan s lxetyar
Qwan deg-s lenwaṛ
S kra i d-dekṛen ilsawen :
Leɛneb leḥmeṛ buɛemmaṛ,
D lxux am lɛembeṛ ;
Leḥbeq u lwaṛd mlalen,
Yak nedder ɣʷezzif leɛmeṛ
A larmi neḥder
Ksan-as imeksawen.
XXXIX
Ɣur-i leǧnan itqubbel,
S lxux imxʷebbel.
Xellṭeɣ-as si mkull ṛṛiḥa
Mkull lxiṛ deg-s imewwel,
Ay ɛuddeɣ a t-nugdel,
Ad yebbʷ a t-nečč s ṛṛaḥa.
Asmi ibbʷeḍ lmaḥel,
Yiwen wass ay neɣfel,
Ičča-t uday ṣaḥa.
XL
Ẓẓiɣ leǧnan d imselles,
Kullec illa degs,
Zerrbeɣ-t-id xedmeɣ-t s lmul.
Ixleḍ ṛṛeman d ifires,
Kull tejṛa ţes,
Ay gziden deg-s a lemwakʷel.
Tura imi d nnǧem iɛkes,
D aɣbub la s-ikess.
Beṛka rriɣ tadimt i ull.
XLI
Ẓẓiɣ leǧnan isewwḥac ;
Lxux d lmecmac,
Rnu ţeffah d Afjawi .
Iseggem asegmi iferrec,
D ssxab imɛumec ,
Qrunfel iɛedda uqerrwi.
S rrqum la slubut arrac,
S lfina d ccac,
Iṛwa ubujad tamuɣli .
XLII
Ɣur-i leǧnan d imferred,
D imɣi-ines isegm-d,
Ma itbet llah lerzaq-is.
Bniɣ-as ṣṣur iḥejb-d,
Tabburt tɣelq-d,
D aɛessas deg-s ur iṭṭis.
Tura infel-as ssed,
D asyax deg-s iwwet-d,
Iṛuḥ ur iban later-is.
XLIII
Ɣur-i leǧnan di luṭa,
D lwaṛd d ssixṭa,
S lxux u ṛṛeman ifaz ;
Fergeɣ-t-id afrag ilha,
Iẓerreb iɣeṭṭa,
— Ḥesbeɣ-ţ am fṛux n lbaz .
Teḥced-iyi yiwet tseṭṭa
Ur iyi-d-gir ara.
— Tbeddel-iyi s yir argaz.
XLIV
Ɣur-i leǧnan d imselleṭ,
S lyasmin d lwaṛd ixleṭ;
Kull cci illa deg lennwaṛ.
Bniɣ-as ṣṣur iḥejb-d,
Tisit-is si ssed,
Tabburt s luḥ d umesmaṛ.
Yiwen wass dug ass lḥed,
Ay ɣabeɣ ula ḥed,
Iksa-yas ubuɛemmaṛ.
XLV
Aqlaɣ g lqern ṛbaɛṭac,
Ikfa wis telṭac,
A lḥadeq fhem ţḥessis.
Irbeḥ wi illan d amɛac,
La iheddeṛ seṭṭac ,
D laṣel iɣba ism-is .
Qʷlen ɣer zzna bʷarrac ;
Ikfa ddin ulac,
Cban tidma s ţeryis.
XLVI
Lɛid tusa-d d letnin ,
Iḥzen ull meskin,
Ula ukud imɣafar .
Leḥbab wid-ak itsetḥin,
Ɛeggḍeɣ ur d-slin,
Ɛni d ay gebɛed umecwaṛ.
Wayel wid-ak ur nessin,
Xas err-iten akkin ;
Tamusni id-sen d axessar.
XLVII
Guleɣ yiwen limin,
A lɛebd ur k-numin,
Seg ull mačči d ţeqṣar.
Ɛuhdeɣ tadukli d wis sin,
Si wa gma aḥnin,
Iqʷel-yi lxiṛ d tesffar.
Wanag leɛbad ur nemɛin
Ay ull-iw ur ţiḥnin,
Suw kan lanizat mqar.
XLVIII
Ɛuhdeɣ tadukli d leklab,
Imi ţamusni tɣab
Ɣer lǧil ur nessin Rebbi.
Mi d wid-ak nerra d leḥbab,
Ukud nemjeṛṛab,
A larmi la tihin fell-i.
Ay ull-iw beṛka-k ţeqzab,
Ur teddu d uɛṛab
Wala lehwad irkulli.
XLIX
Lqern agi isserhab,
Deg rebḥen leklab,
Terrẓem ya wlad bab llah.
S lmeḥna-nsen ay ncab,
D ṛṛay-iw iɣab,
Semman-i : dderrya ma lah .
Ǧǧiɣ cci nṭalab,
Mi d uday muhab,
Cah ! a ṛṛay-iw, cah !
L
Lukan illa ṛṛay-inu,
D ben Adem ileḥḥu,
Ad kecmeɣ Ɛuda fell-as .
Recdeɣ-t-id yuggi ad ihdu,
Ikeţţeṛ-iyi deg zzhu
Armi iyi-irra d amaflas.
Mi teɣliḍ ḥed ma k-iɛnu,
Nɣil ma an necfu,
Ɛemdeɣ i rregma sliɣ-as.
LI
D zzelṭ-agi d amsas,
Akka ay d lḥala-s,
Nekk cubbaɣ-t am lǧifa.
Bab-is a medden meɛqul,
D amuḍin dug ull,
Xaf ad yili ger lqafla.
Nekk jeṛṛbeɣ deg iman-iw,
Tenqes tezmert-iw,
D nnuṛ deg udem-iw ikfa .
LII
Ɛuhdeɣ tikli d lmesselmin,
At wacḥal d ddin,
Wid-ak ur nesɛi lmedheb.
Ɣer lɛaṛ ay sɛan tismin,
S isseɣ ţetḥin,
Ay ull-iw beṛka-k leɣṣeb.
Mi teɣliḍ ḥed ur k-issin,
Medden akʷ d lkarɛin,
Akka xiṛ ilha ujeṛṛeb.
LIII
A ta ull-iw isnehtit
Iggul ur iḥnit,
Ur izdiɣ deg Ceṛɛiwen .
Asmi illa zzman d lɛalit,
Mkull azniq nuɣ-it,
Lehduṛ-iw ţɛeddayen.
Ma d tura teṭṭef-iyi ddunit,
Lemḥayen-iw uggtit,
Iɛerqaɣ zzhu d ayen.
LIV
A Qessam a bu ţemrit,
Tenɣiḍ-aɣ s tisit ;
Beṛka-k ttiha tura.
Lukan d ccṛaɛ neɛtad-it,
Ay gebɣun nefk-it,
Tneqḍeḍ-iyi ger lɛamma.
A Rebbi wi iwwten jeṛṛeb-it,
Di tullas ḥeṛṛem-it,
Seḥder-it i uzzu tassa.
LV
Ţxil-k a Rebbi ar k-nsal
Af in ur nuklal
Izga-d af rrbeḥ isqaṭeɛ.
A ta lɛeql-iw inhewwal,
Ixuṣ ṛas lmal ,
Ibbʷeḍ a lbiban iḍmeɛ.
La awal di tegmaţ la sswal !
Ya lfahem bu awal,
Tebbʷḍ s aḥdid tenqreɛ .
LVI
A Rebbi deg nsutur,
Dawi d lmeḍrur
Leɛceq u lqella lmeṣruf.
Ɣerriɣ leqʷran kull ṣṣdur,
Tẓalaɣ ṭṭhur,
Ism-iw ar medden meɛṛuf.
Tura imi ncab nqur,
La ɣ-reggmen leɛṛuṛ,
Weḥceɣ iɣli-d fell-i lxuf.
LVII
Neţnaǧi deg iḍ dug ass,
Nɛedda tilas,
Neṭamaɛ deg ur neqsim.
Abɛeḍ Rebbi ifka-yas,
D zzhu mkull ass,
Neţţa d wi ɛzizen iqim.
D abɛeḍ meskin deg leḥbas,
Ur iban fell-as,
S lehlak-is ḥed ur iɛlim.
LVIII
Sidi Bu ṣṣḥab a izzem,
A Sidi Bṛahem ,
Abrid-a ḍḥiɣ-d d lmexṣuṣ.
Tassa-w s lḥubb ay tegzem,
Aqlaɣ neneɛdem,
A Syadi taɣem-aɣ afus.
Wellhet ṛṛay ad yuqem,
Ad ikker ad ixdem,
D ccetwa ur isɛi abeṛnus.
LIX
Aṭas ay guggan aɛwin ,
Ɛelmen lwaldin,
Ad ṛuḥen ar Ɛennaba.
Terreẓ-d lxʷedma tlatin ,
Asuṛdi ur t-ufin,
Xeddmen teţţali ṭṭlaba.
Yak ifen-aɣ at ṛṛbʷeɛ ssnin,
Ay gxeddem Rebbi aḥnin,
Ur ţḥebbiṛen i ṣuba .
LX
Ufiɣ-ten deg Ɛennaba ,
Tarrawt lɣʷerba
Di zznaqi la ţmerriḥen.
Lmakla-nsen di ţberna ,
Tisit d ṭṭassa,
Tiḥdayin akʷ gar-asen,
Yak nertaḥ i tmurt n ddeb
D tillawin n lekdeb,
Di dibic la ɣ-d-kkaten .
LXI
Assegʷass-agi muhab ;
Ay d-iɣur si ccbab
Wid iɣran di lmaderṣa .
Kull lferma bedden-as a lbab,
Aqbayli d uɛṛab,
Ṛṛwan lexnazer taḍṣa .
Yak abɛeḍ cedhan-t leḥbab,
Imma-s tseḥsab,
Ɣef mkull iḍ anda insa.
LXII
Lexmis d sebɛa u ɛecrin,
Lɛid d letnin,
Taswiqt teɛmeṛ d lḥed .
Teffɣ-d Smina s ubzim,
Tjeggeḥ-d agusim ,
Arrac leḥwal uraden-d ;
Albeɛḍ di lɣʷerba meskin,
A llah a lḥanin !
Ṣber ay ull ur tesɛiḍ ḥed.
LXIII
Lɛid tameqʷrant tebbʷḍ-d ;
Wi izhan isard-d,
Wi isɛan taḥbibt a t-ɣafer.
Ma d nekk ull-iw inedf-d,
D idrimen ula ḥed,
Iẓri-w iɣleb leɛwanseṛ.
Ţxil-k a Ballwa qerreṣ-d
Seɛdya n At Si Mḥand (i),
A ţ-tzuḍ deg leɛwaceṛ .
LXIV
Greɣ-d nnehta s lɣʷec,
Aqlaɣ nderwec,
Nteţ leḥṛam neţɛemmid.
Abeɛḍ izha itfeḥcec,
Iţbeddil di lqec,
Iɣli-d di lkesswa d ajdid.
Lamči am nekʷni ibecc ;
Ɣef lbank ay nferrec,
Di lqahwa ay nečča lɛid.
LXV
A ta ull-iw deg lḥelqa,
D lmeḥna-w tezga,
Kull yum d zzyada fell-as ;
Tfuk seg-i lḥerraka,
Mexzun di ccwaka,
Ccheṛ fell-i d assegʷas;
Am in illan dug ẓekka,
Yuyes zzhu beṛka,
Wi illan d aḥbib summḥeɣ-as.
LXVI
Ţxil-k a Rebbi ar k-nɣiḍ,
Aqli-yi am in tenɣiḍ,
Di ddunit yuyes nnɛam-is.
Tefkiṭ-i lwaḥc d usemmiḍ,
Tawansa-s d lḥiḍ,
Ḥaca neţţa d lfeɛl-is.
Ṣber ay ull ma d ay terfiḍ,
Ḥader ad tnejliḍ,
Ay gar-ak d lḥuṛat-is.
LXVII
Lemmer am zik tella ţrika,
Nezga-d netwekka
Kulḥa iǧǧa-d limaṛa-s.
Ɣef zzyen nebbʷi ddeṛka,
D lwiz at nefka,
Ɛecqeɣ deg zzhu n tullas.
Tura imi tbeddel ssekka ,
Ur infiɛ lebka,
Ṣṣber itebɛ-it layas.
LXVIII
A ta-ya ull-iw iɛmeṛ,
Kull yum d aḥebbeṛ,
S lǧil irdem uɣilif ;
Leḥbab ukud nqeṣṣer,
Ṛuḥen, cerrgen lebḥeṛ,
Ggulen ur ḥdiren i lḥif.
Nekk d ṛṛay-iw ay nɣewwer,
la Syadi nekʷfeṛ !
Ad tneɛreḍ ya Beni Ɛli Ccrif .
LXIX
Iɣaḍ-iyi lqelb-iw iḥceṛ,
M’ara d-nfekkeṛ
Leḥbab ukud neţmecci ;
Ha-ten akʷ agʷmaḍ i lebḥeṛ ,
Beɛden i uqeṣṣer,
Iḍul ubrid s tikli.
Inɣa-iyi ull-iw s lekʷfeṛ
A lfahmin leḥṣer,
Isteɛmel ḥed ur t-icqi.
LXX
Idewweṛ lbabuṛ yuɣwas,
Medden akʷ slan-as,
Ay d-ixleq llah si lɣaci !
Bdan neddhen ṛṛuyas,
Kull wa s lkarṭa-s,
D iɛessasen af leḥwaci.
Abeɛḍ am nekk tɛeks-as,
Ṛuḥen ǧǧan-t watma-s
Nnan-as : wa d aḥcayci .
LXXI
A ta ull idhec meskin,
Ǧǧan-t lfahmin,
Yegʷra d waḥd-s deg lɣaci ;
D lweɛd Rebbi a geţmeccin,
Iţebudu iţmeḥḥin,
G lɣerḍ-is ḥed ur illi ;
Kull wa d lmeḥna i t-ibbʷin,
Ibsel ur yuksin,
Iɛemmed abrid ɣer ifri.
LXXII
Ṣubḥan-k a Rebbi lxaleq
Kull cci s ɣer-k isbeq,
Aⵢy turiḍ deg ixfawen .
Abeɛḍ lmeḥna-s terfeq,
Deg zzhu ixerreq,
Ur t-icqi ḥed ma yuḍen.
D abeɛḍ meskin itqelleq,
S lmeḥna d leɛceq,
Isrezgay i wid immuten.
LXXIII
Ţḥibbin medden iseflan ,
Kull wa d ay t-irḥan,
Nekk aṭan-iw d amxalef.
D lmeḥna-w ḥed ay ţ-iẓran,
G rrǧal u ṣṣebyan,
B xlaf wi ifehhmen s lḥeṛf .
Kull cci ɣer-k a Rebbi muban,
Tezriḍ wi iḍruran,
G lǧiha-k neṛǧa asulef.
LXXIV
Recdeɣ-k a lfahem ţḥessis,
Neɛya neţḥewwis,
Asmi llan leqlub ṣfan.
Kull yiwen iţisin lḥeq-is,
Iteddu s lqis,
Neţsemmiḥ i wi irfan.
Tura ull-iw la iţinsis
Yak ɣban ism-is !
Ya ḥesṛa ɛeddan ussan !
LXXV
Lḥerf-iw idda af nun,
D Rebbi ag heddun,
A leɛbad ḥa d lɣerḍ-iw !
Albeɛḍ izha d sut leɛyun ,
A la ţembudun,
Ma d nekk ur iban lateṛ-iw :
Wid-ak f ay deg zehhun,
Tura la zennun,
Semmḥeɣ a lfahem amur-iw.
LXXVI
Lḥeṛf-iw idda f lfa,
D ṭa s lxifḍa ,
S lmim ag heǧǧa ism-is .
Fell-as ull-iw iţfafa
Ṛwiɣ tilufa,
Hubaɣ a medden amḍiq-is.
Siwa neţţat ay nufa
Tzad g ṣṣifa,
A wi ţ-iččan d asfel-is .
LXXVII
Lḥeṛf-iw idda af ṣad,
Yak Rebbi iweṣṣa-d,
Wi iɛecqen di zzyen meṛḥum.
Nekk akʷ d teɛzizt nemsebḍa-d,
Si lqum aḥessad,
Ţasreɣ am itbir aksum .
Ma d tura uɣeɣ d lewrad ,
Ǧǧiɣ lfisad,
Qʷleɣ la tabɛeɣ aɣrum.
LXXVIII
Teṭher-iyi deg lḥaṛa,
Di labil teɣra ,
Taqcict iheǧǧan s lḥeṛf ;
D tizerzert deg ṣṣeḥra,
Iţnusun beṛṛa,
Ur izmir ḥed a ţ-iṭṭef.
Mi ţ-luɛjeɣ waḥed lmeṛṛa
Ur d-uqbil ara,
Aqli-yi am zeṛzuṛ s ṭṭɛaf .
LXXIX
Izga lqelb-iw yekʷfeṛ,
Fehmeɣ acuɣer,
Ibɛed wayen i d-iţmenni ;
Sug rfan izga iɛmeṛ,
Ḥed ma t-iciwweṛ,
Kull yum d aḥebbeṛ fell-i.
Af teqcict nḥubb nɛuceṛ,
Ay negguma an neṣber,
Neţru mi ţ-id-nesmekti.
LXXX
Ṣaḥa di zzheṛ imkeffes
Yi-ibḍan id-s,
Taɛzizt ukud numeɣ.
Ay teɣra tefhem tkeyyes,
Yiwen ddin ay ɣur-s,
Daymi a medden i ţ-ḥemmleɣ.
Igumma ad iyi-d-yas iḍes,
S lmeḥna-ines,
Ţxil-k a llah semlilaɣ.
LXXXI
Ḥku-ţ i sabqa lebnat,
Ṣaḥib legrenat ,
Qbel a ţ-nissin ntub ;
Fell-as ay neǧǧa ṣṣalat,
Ccṛab u labsant,
Dexxʷan u lkif mektub.
Texdeɛ-iyi zzin n ṣṣifat,
U ṛani fi ḥalat,
Ibeddlen ţmmeṛ s uxeṛṛub.
LXXXII
Ay ull-iw nehhuɣ kull ass,
Ma d zzna xḍu-yas,
Aɣ lurad seg xuniyyen .
Beddlet lɛada tullas,
Kull ta s lebsa-s,
La ɛeccqent deg meksawen ;
Ta leḥbeq ɣef tgunza-s,
Tɛemmd-as imma-s,
Ikfa nnif deg lemziyen .
LXXXIII
A lḥanin kečč d ṛṛaḥim,
Ṣebḥan-k ya lɛaḍim,
Ya Mul lɣaci bla ɛdad.
Tefkiḍ d lɛic mbla adrim ,
Ḥed ur ak-inǧim,
Tezgiḍ-aɣ-d akʷ ilmendad.
Aṭas a gɛacen iqim,
La ddin la ţexmim,
W llah a laẓ ur k-nuggad.
LXXXIV
Annaɣ ! a Rebbi ar k-nɣiḍ,
Aqli-yi am in tenɣiḍ,
If-iyi ɛad s ṛṛaḥa ;
Ṣṣura-w teţqudur d nnfiḍ,
Irekb-iyi lɣiḍ,
Lhemm iṭṭef-iyi seg ddbiḥa.
Ṣber ay ull-iw ulay tiniḍ,
D nnuba bʷeyiḍ,
Knu ad tɛeddi lmeḥna.
LXXXV
Albeɛḍ ay atma deg leɛbad,
Xas ad-yaɣ lurad,
Ad itub izha lxaṭer-is ;
Ad iqsed nnesba d leǧwad,
Ifehhem d aneqqad,
Ula anda zeggdet wallen-is.
Lmeḥnat-iw ǧerrdent leɛdad,
Lehlak-iw izad,
Ur iɛlim ḥed s lḥal-is.
LXXXVI
A wi iţrun ar d-iderɣel,
Mi ţ-jemɛeɣ tenɣel,
Wehmeɣ ansi iyi-d-ɛkes.
Qessam-agi d zzamel,
Kull yum d aḥellel,
Dayem neţnaǧi ɣur-s.
Ifka i w'ur nelli d lefḥel,
Isagʷer qʷrunfel ,
Nekʷni deg lkuri ay neṭṭes.
LXXXVII
A wi isɛan iẓri d aṣfaḥ,
Af zzman ifḍeḥ,
Ar d-isaḥ deg meṭṭawen.
Wi isɛan cwiṭ n rrbeḥ,
D ull-is ad iqseḥ,
Di lweqt-a medden akʷ neḥsen.
Yuli wass tura d ṣṣbeḥ :
Wi inedlen ad ifṛeḥ,
Rebbi ur illi d wi iɣellṭen.
LXXXVIII
Sliɣ-as la teswidwwid,
Nniɣ-as d lɛid,
A tuzyint biɛed i lqanun.
Teṭṭef ṣṣabun tesirid
Ar tidma lwaḥid,
Taksumt tɣerra di lfinun ,
Tejhel Rebbi ur teḥmid,
Yak teffeɣ i ubrid,
Tenɣa-iyi a medden s lemɛun.
LXXXIX
Inna-s i Dehbya ar d-ffeɣ,
A ţ-in-meslayeɣ,
Rḥan-i lehduṛ-ines.
Ay ɛuddeɣ si zik ssneɣ,
S lmeḥna cabeɣ,
Neţţat iɣder-iţ iḍes.
Lamči d lehlak ay helkeɣ ,
Deg makka ḍeɛfeɣ,
Yak Rebbi lexʷbaṛ ɣur-s?
XC
A uletma a wi m-iḥkan,
Ad tẓreḍ ay gellan ,
Imken ad iḥnin ull-inem.
Asmi i m-xeddmeɣ leḥsan,
D idrimen a gellan,
Daymi ɛzizeɣ ɣur-m.
Ma d tura teǧǧiḍ-iyi ɛeryan ,
Zdat lǧiran ,
Yak Rebbi ur tebbʷiḍ id-m!
XCI
A ta ull-iw iţṛeǧṛiǧ
Af lqern uɛwiǧ ,
Ay ɛusseɣ am gujil tabburt.
Ad tneɛṛeḍ a Sidna Ɛli ṣid .
Ah ! ya mmi-s n ssid,
Tedɛuḍ ar ţifrir tagut.
Ay helkeɣ lehlak d uswid,
Kull yum la itzeggid,
Abrid-a ay hubaɣ lmut.
XCII
Aḥlil-k a Ben Adem itɛeṛfen !
D win a gḍeɛfen,
Kull lehmum ɛeddan fell-as.
Ččant lebḥuṛ d issafen ,
Sarden-t yukfen ,
Rran timedlin fell-as.
Tura a grebḥen d icriken,
D wid-ak a gḥekmen,
D lqern-a rebḥen fell-as.
XCIII
Helkeɣ lehlak d amqennin
Kull yum ismeqnin,
Mi ḥliɣ teznu-d tiyyita ;
Ddwa-s ṭulba ur t-sɛin ,
Nudaɣ timdinin,
Steqsaɣ ddkuṛ u nnta.
Abrid-a heggit timedlin,
Uqbel ad awen-inin,
Muḥand af tizi lmuta.
XCIV
Nweṣṣi k ya Ben Hid Hud ,
Ida ţkun mechud,
Neɛṭi k briyya ddiha.
Ɣer Sassa qameţ lɛesluǧ,
D mḥemreţ lexdud,
Gelbi meḥruq ɛliha.
Ţxil-k a Rebbi lmeɛbud,
Bin ssma ur ṛṛɛud,
F llila neţlaqiha .
XCV
Ull ihlek udem-iw werraɣ,
Ɣer zdaxel ay tet-neţwaɣ,
Siwa llah mi d-iţḥekkir.
Taqcict deg ull-iw ḥesbeɣ,
Lxediɛa ur ţ-ɛuddeɣ,
Ay din nemcečč-it di lxiṛ.
Fehmet a kʷen-meslayeɣ,
Tebɣa ad iyi-tenɣ
Tenna-k : « A lǧid d ţeqṣir ».
Welleh yiwen ur t-umineɣ,
D akka ay guleɣ.
Kullahum kbir ur ssɣir.
XCVI
D lɛid tɛedda am aḍu,
Kullec iţfuku,
Xas Rebbi ar d-iqimen.
Albeɛḍ icedha seksu,
Ad ičč ad iṛwu,
Ad imɣafar d iḥbiben.
Mačči am bu ddeɛwessu,
Di lɣʷerba iţru,
Iɛeggden ger ibermilen.
XCVII
Ay atma wid-ak neţţu,
Nmekti-d neţru,
D ddenya a gesneḥwiǧen ;
Kull taswiɛt nukni ndeɛɛu
Ɣer tmurt an nerzu,
D aɛsas ay d-isawlen .
XCVIII
Lqern-a ibda s lqerṣ,
Iǧǧa-yaɣ nerxeṣ,
Daymi la tihhin fell-aɣ.
Ass-nni mi lliɣ d lfares,
Usiɣ-d netwennes,
Aṭas bʷid sḥefḍeɣ.
Tura imi d tagʷniţ teɛkes,
Ḥed ma d-as-nḥess ,
Lmeḥna iqder a ţ-kemmeleɣ.
XCIX
Recdeɣ-k a lfahem ḥesses ,
Di lhedṛa keyyes,
Lehlak-iw ḥed ma d-as-t-mleɣ.
Ddunit iṣɛeb lameṛ-ines,
Wi irebḥen inḥes,
Xilla bʷid-ak sneɣ.
Abeɛḍ tcečč-as times,
Deg lerbaḥ yuyes,
S ɣur Rebbi ay az-d-freɣ.
C
Ull ihlek udem iḍɛef,
A lweɛd mi iyi-iṭṭef,
Ulac igad iyi-icfan.
Win tufiḍ ad itkʷellef,
Nuddaɣ-ţ-id si ṭṭerf
Leqbayel akʷ akken llan.
Indel wi illan d lɛaṛef,
Iheǧǧan lḥeṛf,
Ḥefḍen ţubba iḍan .
CI
Ţuwwteɣ am zrem s ixef,
Ɛniɣ d ay nunef,
A waqila iɣleb-iyi cciṭan.
Mi ţ-seggmeɣ tɛuj-i ɣer ṭṭerf,
Ay wehmeɣ acuɣef,
Lmeḥna teɣʷzi buḍan.
Tebɛeɣ lḥeǧla a ţ-neṭṭef,
Nekk ɛuddeɣ a ţ-walef,
Neţţat tebɣa d wi isɛan.
CII
Ldzayer d tamdint ilhan ,
Tebna s lmizan,
Mkull azniq deg-s aɛsas.
Aṭas bʷid-ak izhan,
Rebbḥen lwizan,
Kull lxiṛ yugar fell-as.
Albeɛḍ ileḥḥu deg zenqan,
Deg Sidi Ramḍan ,
Tafat ur teḍhir fell-as.
CIII
Recdeɣ-k a lfahem iɣran ,
Wagi d yir zzman,
Lekţub d ṭṭulba caren-as.
Leqbayel ziɣ ṭurnan
Qʷlen d Ṛuman,
Tebɛen tajaddit f lsas.
Nufṣ deg-sen ay gguǧan ;
S ṭṭbel ay ddan,
Ṛebɛin a genza uterras .
CIV
A llah ɣur-k ay neţnaǧi,
D ism-ik ay neţheǧǧi,
Tferreḍeḍ deg-i aṭas.
Deg lerzaq nezra iḥwiǧi,
Qʷleɣ d asfanǧi ,
Teɛreq-iyi lketba ukeṛṛas.
Mi ţ-seggmeɣ teqʷel tɛuǧi,
A zzheṛ axarǧi,
Ay wehmeɣ wi ţ-idɛan fell-as.
CV
Di ccetwa ay nevwayaǧi ,
Tamurt ur ţ-neǧǧi,
Bʷḍeɣ Cercal d aterras.
La bermessyun la lgunǧi ,
Nhuba aqahwaǧi ,
Iṭṭef-yi lweɛd s aḥemmas.
Ah ! a lqern asufaǧi,
Wid-ak nţehwiǧi,
Win qesdeɣ ibeddel i lkelma-s.
CVI
Di lɣaci la ten-isgaǧi,
Di lɛid ur ten-iǧǧi ,
Ɣaḍent-iyi gujlent tullas.
Wama at sukarǧi,
Nzant lemraǧi,
Bu tyuga hat d axʷemmas.
CVII
A Selṭan bab ikulfa,
Dɛaɣ-k s cceṛfa,
Si Ballwa ar si Ḥand udris.
Igad ixeddmen ṣṣfa,
Iḥeddṛen di lbaḍna,
Mkull ssid s ism-is.
Aqcic d lfahem iɣra ,
Di lweɛd iweffa,
Terreḍ-az-d imeddukal-is.
CVIII
A ta ull-iw iţfafa,
Imuɣben irfa,
Iḥar meskin deg lɛemeṛ-is.
Buṣan tarrawt n ceṛfa ,
Meccḍen lḥelfa,
Ay gxeddem llah deg ccan-is.
Texleḍ tirect d ukerfa,
Akka-agi ay ţ-yufa,
Uḥcayci dug awal-is.